UST stablecoin là gì? Sự sụp đổ của UST và hệ sinh thái Terra
TerraUSD (UST) là một stablecoin thuật toán được gắn với đồng đô la Mỹ. Stablecoin UST này được xây dựng để hỗ trợ cho các giao dịch DeFi trên hệ sinh thái Terra. Tuy nhiên, một biến cố đã xảy ra khiến UST gần như mất giá trị hoàn toàn.
1.Stablecoin tập trung là gì?
Trước khi đi chi tiết vào tìm hiểu UST stablecoin, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu một số khái niệm liên quan để hiểu rõ hơn về loại tiền điện tử này nhé.
Stablecoin hay tiền ổn định là một loại tiền điện tử được neo hoặc chốt (peg) trực tiếp với một loại tiền tệ truyền thống (tiền fiat) như đồng đô la hay euro... Về lý thuyết, giá trị của stablecoin sẽ tương đồng theo tỷ lệ 1:1 với tiền fiat tương ứng. Trong một số trường hợp, khi tỷ lệ 1:1 này bị phá vỡ người ta gọi stablecoin đó bị mất chốt (depeg). Trong lịch sử hầu như tất cả các loại stablecoin đều ít nhiều gặp tình trạng depeg này.
USDT đang là stablecoin có vốn hóa lớn nhất. Nguồn: CoinGecko
Ở thời điểm chúng tôi viết bài này, Tether (USDT) hiện là stablecoin có giá trị vốn hóa lớn nhất trên thị trường hiện nay. Để 1 USDT được phát hành, người dùng sẽ cần phải có 1 USD làm đối ứng và do Tether quản lý. Khi 1 USDT này được hoàn trả lại, nó sẽ bị đốt đi và Tether sẽ trả 1 USD đó cho người dùng. Đây là một mô hình stablecoin tập trung, trong đó Tether giữ vai trò là đơn vị trung gian đứng ra duy trì tỷ lệ cân bằng với tiền fiat. Điểm yếu của mô hình stablecoin này là thiếu sự minh bạch về các khoản tiền fiat đối ứng được dự trữ này.
2.Stablecoin thuật toán và phi tập trung là gì?
Nhằm giải quyết vấn đề của mô hình stablecoin tập trung, stablecoin phi tập trung ra đời. Bảng dưới đây chúng tôi sẽ giúp bạn có cái nhìn tổng quan về các điểm giống, khác nhau của hai hình thức này nhé.
Tiêu chí | Stablecoin tập trung | Stablecoin phi tập trung |
Giống nhau | - Neo theo tỷ lệ 1:1 với tài sản thế chấp tương ứng (tiền fiat, tiền điện tử…) - Có thể quy đổi từ stablecoin sang tài sản thế chấp và ngược lại theo tỷ lệ 1:1 bất cứ lúc nào. - Cả hai đều có nguy cơ xảy ra hiện tượng depeg khi mất cân bằng cung cầu. - Sử dụng cơ chế mint/burn trong mô hình hoạt động của stablecoin. | |
Khác nhau | ||
Khái niệm | Cần có một cơ quan trung gian chịu trách nhiệm đảm bảo và giữ vững tỷ lệ quy đổi 1:1. | Không bị giám sát và không có sự kiểm soát của bên thứ ba. |
Tài sản thế chấp | Bao gồm các loại tiền pháp định nhu đô la Mỹ, bảng Anh… | Bằng tiền điện tử hoặc sử dụng thuật toán, hợp đồng thông minh để kiểm soát nguồn cung token. |
Tính minh bạch | Khó thể hiện sự minh bạch cho các loại tài sản thế chấp dự trữ. | Dữ liệu được lưu trữ trên blockchain nên dễ dàng trong việc minh bạch, kiểm soát thông tin. |
Chúng ta không phủ nhận những tiện ích mà các loại stablecoin tập trung đã mang lại. Bằng chứng là thị phần của các loại stablecoin tập trung hiện nay vẫn chiếm phần lớn trong phân khúc stablecoin nói chung với hai đại diện hàng đầu là USDT và USDC. Tuy nhiên, sự minh bạch luôn là vấn đề nan giải mà mô hình này phải đối mặt.
Tận dụng những ưu điểm của mô hình stablecoin phi tập trung và thuật toán, UST stablecoin ra đời. Vậy UST là gì, hãy cùng chúng tôi tìm hiểu kỹ hơn trong bài viết này nhé.
3.UST stablecoin là gì và nó hoạt động như thế nào?
UST là ký hiệu của TerraUSD stablecoin. Nó là một loại stablecoin phi tập trung và thuật toán của chuỗi khối Terra (Terra blockchain) và cũng gắn với biến cố từ sự sụp đổ của blockchain này. UST được neo theo tỷ lệ 1:1 với đồng đô la Mỹ nhưng giá trị của nó đã giảm đáng kể so với mốc đó. Sự hỗn loạn không mong muốn đã xóa sạch giá trị hàng tỷ đô la tích lũy từ thời điểm ra mắt năm 2020.
Chi tiết về mối liên hệ giữa UST và Terra cùng biến cố xảy ra với loại stablecoin này như thế nào, chúng tôi sẽ chia sẻ kỹ hơn ở phần sau. Mặc dù hiện tại UST đã “thay tên đổi họ” nhưng chúng ta hãy cùng tìm hiểu qua về cách thức cũng như mô hình hoạt động của nó nhé.
UST là một stablecoin thuật toán sử dụng cơ chế độc đáo để duy trì sự ổn định về giá. Với giá được chốt bằng đồng đô la Mỹ, TerraUSD là stablecoin phi tập trung đầu tiên có khả năng mở rộng và mang lại lợi nhuận. Ngoài việc hứa hẹn với người dùng khả năng mở rộng cao hơn, TerraUSD còn hứa hẹn độ chính xác cao hơn về lãi suất và việc sử dụng liên chuỗi (multi-chain).
Nó sử dụng thuật toán do Terra blockchain phát triển gọi là Terra Stability Mechanism (TSM). Cơ chế này mở rộng hoặc thu hẹp nguồn cung UST dựa trên nhu cầu của nó, đảm bảo rằng giá của UST vẫn gần với giá trị mục tiêu là 1 USD. Chúng ta có thể hiểu một cách đơn giản như thế này:
+ Khi nhu cầu về UST tăng lên, TSM sẽ tạo ra các UST mới.
+ Khi nhu cầu giảm đi, TSM sẽ đốt các token hiện có để duy trì tỷ lệ neo.
Để hiểu rõ hơn về cách thức này, chúng ta hãy cùng tìm hiểu cách thức hoạt động của TerraUSD như sau.
Như ở bảng trên, chúng ta biết rằng các stablecoin thường sẽ sử dụng cơ chế mint/burn để điều tiết nguồn cung. Việc duy trì sự ổn định giá với đồng đô la có nghĩa là điều chỉnh cung và cầu theo thuật toán định trước. Khi cầu vượt quá cung, giá sẽ tăng (trong trường hợp này là giá UST sẽ lớn hơn 1 USD). Khi điều ngược lại xảy ra, giá sẽ giảm.
Để làm được điều này thì UST sử dụng mô hình 2 đồng coin với sự hỗ trợ của loại tiền điện tử gốc trên Terra blockchain là LUNA. Việc mint 1 đô la UST yêu cầu đốt lượng LUNA trị giá tương đương 1 đô la và ngược lại. Cụ thể như sau:
+ Trường hợp 1, khi nhu cầu quá cao, giá sẽ vượt trên 1 USD, có thể là 1,01 USD, chủ sở hữu LUNA có thể kiếm được lợi nhuận bằng cách hoán đổi 1 đô la LUNA để tạo ra một mã thông báo UST. Trong quá trình hoán đổi kể trên, một phần trăm LUNA bị đốt (loại bỏ vĩnh viễn khỏi lưu thông) và phần còn lại được gửi vào kho bạc cộng đồng. Việc đốt một phần trăm token LUNA sẽ làm giảm tổng số lượng token còn lại đang lưu hành, khiến chúng trở nên khan hiếm hơn và do đó có giá trị hơn. Bằng cách mint thêm UST, nó có tác dụng pha loãng các mã thông báo đang lưu hành và đưa giá tổng thể trở lại mức 1 USD.
+ Trường hợp 2, nếu nhu cầu đối với UST thấp và giá giảm xuống dưới 1 USD (ví dụ 0,98 USD), chủ sở hữu UST có thể đổi UST của họ theo tỷ lệ 1:1 lấy LUNA – có giá trị cao hơn do tính khan hiếm.
4.Một số tính năng đáng chú ý của UST là gì?
Thời điểm ra mắt, TerraUSD được cho là tận dụng công nghệ và ứng dụng những đổi mới hiện có để mang đến cho người dùng trải nghiệm tốt nhất có thể. Các tính năng chính của nó bao gồm:
֎ Khả năng mở rộng: Chính sách tiền tệ của TerraUSD có quy mô gần như không giới hạn, điều này giúp các dự án DeFi phát huy hết tiềm năng.
֎ Khả năng giao dịch dễ dàng: Trong hệ sinh thái Terra, người dùng được cho phép có thể chuyển đổi qua lại giữa các stablecoin (ví dụ TerraUSD thành TerraKRW) với nhau với mức phí thấp.
֎ Tăng khả năng thu nhập thụ động: TerraUSD cho phép người dùng kiếm thu nhập thụ động với lãi suất ổn định của giao thức Anchor. Thời điểm đó, người dùng có thể kiếm được khoản lợi suất lên đến 20% cho các khoản tiền gửi bằng UST trên nền tảng này, cao hơn rất nhiều so với lợi suất ngân hàng.
6.Một số lợi ích của UST là gì?
UST cung cấp một số lợi ích và trường hợp sử dụng trong hệ sinh thái DeFi. Cụ thể như sau:
✔️ Đầu tiên và quan trọng nhất, UST cung cấp một phương tiện trao đổi ổn định trong hệ sinh thái Terra. Nó cho phép người dùng giao dịch mà không phải lo lắng về biến động giá cả.
✔️ Tiếp theo, UST có thể được sử dụng làm tài sản thế chấp trong các giao thức cho vay và đi vay, cho phép người dùng co thể tận dụng được thanh khoản mà không cần bán số tiền điện tử họ đang nắm giữ.
✔️ Cuối cùng, UST đóng một vai trò quan trọng trong việc cho phép khả năng tương tác xuyên chuỗi. Nó đóng vai trò là một loại tiền tệ cầu nối, tạo điều kiện cho các giao dịch liền mạch giữa các mạng khác nhau.
6.Tại sao UST lại sụp đổ?
Ở thời kỳ đỉnh cao, UST đã từng là “con gà đẻ trứng vàng” cho Terra blockchain khi vốn hóa của nó gần chạm ngưỡng 20 tỷ USD, gần tương đương với vốn hóa của stablecoin lớn thứ 2 thị trường hiện tại là USDC. Tuy nhiên, một sự cố đã xảy ra khiến UST bị depeg, phải “thay tên đổi họ” nhưng vẫn chưa thể quay lại hào quang năm xưa.
Vốn hóa của UST stablecoin. Nguồn: CoinGecko
7.Vấn đề xảy đến với UST là gì?
Vấn đề lớn và nghiêm trọng nhất xảy đến với UST stablecoin nói riêng và các loại stablecoin khác nói chung liên quan đến việc không thể giữ giá cân bằng theo tỷ lệ 1:1 với loại tài sản thế chấp tương ứng. Trong thời kỳ biến động cao và hoạt động mua/bán một chiều đối với UST, nó đã không thể duy trì mức ổn định trong ngắn hạn.
Cụ thể, UST có quan hệ mật thiết với đồng LUNA. Nhưng không giống UST, LUNA không có mức giá cố định mà giá của nó được xác định bởi các điều kiện của thị trường. Có nghĩa là khi các nhà đầu tư tin tưởng vào giá trị và tiềm năng của LUNA, họ sẽ sẵn sàng tham gia vào mô hình kinh tế giữa UST - LUNA. Nhưng khi thị trường suy giảm và một số người dùng bán phá giá một lượng lớn UST, các nhà đầu tư thường mất niềm tin vào giá trị của LUNA.
Vào tháng 5/2022, stablecoin UST của Terra đã chính thức mất giá trị so với đồng đô la trong bối cảnh thị trường tiền điện tử sụp đổ trên diện rộng. UST đã giảm mạnh xuống mức thấp nhất là 0,30 USD vào ngày 11/5, thổi bay hơn 11 tỷ USD vốn hóa thị trường của nó thời điểm đó. Đương nhiên, ngay khi UST lao dốc, LUNA cũng có phản ứng tương tự. Đồng coin này đã mất hơn 95% về giá trị do thị trường mất niềm tin rằng cơ chế đúc và đốt của nó có thể ổn định lại UST.
Suy đoán việc việc mất chốt của UST đến từ niềm tin với LUNA nên đội ngũ của Terra đã thông báo về việc mua lượng Bitcoin trị giá tới 10 tỷ USD thông qua một tổ chức phi lợi nhuận có tên Luna Foundation Guard để hỗ trợ thêm giá trị của stablecoin. Ý tưởng ở đây là Bitcoin sẽ hoạt động như đồng tiền dự trữ cho hệ sinh thái Terra, tương tự như cách các ngân hàng nắm giữ số lượng lớn đô la trong dự trữ ngoại hối của họ vậy. Tuy nhiên, một câu hỏi lớn được đặt ra ở đây là tại sao Do Kwon lại lựa chọn mua Bitcoin thay vì đồng đô la để dự trữ trong khi biến động của Bitcoin cũng không kém so với LUNA.
Kết quả là động thái này cũng không cứu được đà bán tháo UST trên thị trường. Thậm chí sau đó họ đã chuyển sang bán một số Bitcoin đó, làm trầm trọng thêm đợt bán tháo tổng thể trên thị trường tiền điện tử.
8.Kế hoạch thay tên đổi họ UST thành USTC
Sau khi thất bại với kế hoạch giải cứu UST cũng hệ sinh thái Terra của Do Kwon (Người sáng lập Terra blockchain), đội ngũ đã đi đến một quyết định khá táo bạo khác. Thay vì tiếp tục tìm cách giải cứu, lấy lại niềm tin của người dùng thì Do Kwon lại lựa chọn đập bỏ đi hết toàn bộ hệ thống cũ và phát triển ra một loạt các sản phẩm mới với mô hình tương tự.
Theo đó, TerraUSD được đổi tên thành TerraClassicUSD với ký hiệu được đổi từ UST thành USTC. Đồng UST mới được chạy trên một blockchain mới hoàn toàn là Terra Luna Classic (LUNC). Ngoài ra, cách UST duy trì giá của mình (tùy thuộc vào số lượng LUNC đang lưu hành) đã thay đổi, với USTC được hỗ trợ bằng tài sản thế chấp trong dự trữ. Nói cách khác, USTC chính xác là loại tiền điện tử giống như trước đây.
Biến động giá UST - USTC. Nguồn: CoinGecko
Không may mắn là USTC mới được đổi tên cũng không thành công như mong muốn của Do Kwon. Nó có giá khoảng 0.04 USD khi blockchain mới được ra mắt vào thứ Bảy, ngày 28/5 thay vì mốc 1 USD truyền thống. Nhiều ngày sau đó giá tiếp tục giảm và đạt mức thấp mới ở 0,01454 USD vào ngày 02/6/2022 trước khi ghi nhận mức thấp nhất mọi thời đại tại 0,006 USD vào ngày 18/6/2022 (theo CoinGecko).
9.Tương lai của UST sau sự sụp đổ của Terra và những bài học rút ra về mô hình stablecoin thuật toán là gì?
Như chúng ta đã thấy, UST giờ đã không còn tồn tại trên thị trường nữa mà thay vào đó là USTC. Mặc dù về lý thuyết chúng khác nhau nhưng mô hình hoạt động của hai stablecoin này có nhiều điểm tương đồng. Với mức giá hiện tại so với thời điểm ra mắt vào tháng 5/2022, không quá nếu như nói rằng UST đã hoàn toàn thất bại. Bằng chứng là giá còn thấp hơn so với thời điểm ra mắt chứ chưa nói gì đến việc lấy lại mốc 1 USD.
Tuy nhiên, rủi ro xảy đến từ vụ UST - LUNA đã để lại không ít những bài học đắt giá cho cộng đồng tiền điện tử. Cụ thể như sau:
Thứ nhất, thị trường stablecoin đã và đang chứng kiến một sự bùng nổ lớn về cả vốn hóa lẫn số lượng. Tuy nhiên, stablecoin thuật toán nói riêng cùng các loại stablecoin khác nói riêng vẫn là một khái niệm tương đối mới mẻ. Chúng vấn chưa hoàn toàn ổn định theo đúng khái niệm vốn có. UST không phải là trường hợp stablecoin thuật toán duy nhất gặp phải vấn đề này. Một số mô hình sau này như của DJED hay IRON của Iron Finance cũng gặp một số trường hợp tương mất giá trong ngắn hạn.
Thứ hai, sự bất ổn của stablecoin bản địa của Terra vào tháng 5/2022 khiến phần lớn hệ sinh thái Terra gặp rủi ro. Nó cũng đồng thời thu hút sự chú ý mới từ các cơ quan quản lý. Trường hợp này được xem như là một ví dụ mạnh mẽ về quan điểm các stablecoin cần phải được quản lý vào năm 2022. Ngay sau sự sụp đổ của UST và hệ sinh thái của Terra, Do Kwon và một người sáng lập khác đã bị đưa vào diện truy nã. Tính đến thời điểm hiện tại, sau nhiều ngày lẩn trốn thì bản thân những nhà sáng lập của UST vẫn đang ngoài vòng pháp luật.
Thứ ba, bất kỳ thuật toán ổn định giá trị nào cũng không bền vững trong một khoảng thời gian dài và đặc biệt dễ bị ảnh hưởng khi thị trường biến động. Khi bản thân các đồng coin được sử dụng để đúc hoặc đốt nhằm bảo vệ tỷ giá (trong trường hợp này là LUNA) nhưng nó không có giá trị nội tại. Do đó cuối cùng nó dễ bị mất niềm tin của nhà đầu tư và không thể hoàn thành tốt vai trò của một loại tiền dự trữ đúng nghĩa.
Tóm lại, một số stablecoin hiện đang sử dụng các hệ thống tương tự và duy trì dự trữ bằng đồng đô la để hỗ trợ giá trị đồng tiền của chúng. Nhưng UST thì lại không. Bởi vì nó chỉ được hỗ trợ bởi cộng đồng sử dụng tiền tệ và thuật toán máy tính được thiết kế để giữ cho nhu cầu thị trường được cân bằng ở mức một đô la, nên không có gì đảm bảo rằng tiền tệ có thể duy trì mức cố định của nó.
Lấy đồng bạc xanh làm ví dụ. Khi Hoa Kỳ bắt đầu in đô la, nước này đã duy trì một lượng vàng và bạc dự trữ nhằm hỗ trợ giá trị của đồng đô la. Họ đã duy trì như vậy cho đến năm 1964, khi đồng đô la chuyển sang được hỗ trợ bởi niềm tin và sự tín nhiệm hoàn toàn của Chính phủ Hoa Kỳ. Mô hình stablecoin thuật toán sẽ cần nhiều thời gian hơn nữa để hoàn thiện. Và đặc biệt, nó sẽ phụ thuộc nhiều vào niềm tin của thị trường đối với tiền điện tử nói chung thay vì biến động ở mức lớn như hiện nay.
10.Lời kết
Đã từng thuộc top những stablecoin có vốn hóa lớn nhưng với yếu điểm từ mô hình đã khiến UST sụp đổ hoàn toàn, kéo theo nhiều hệ lụy đi kèm. Tuy nhiên, UST có thể sụp đổ nhưng mô hình stablecoin thuật toán, phi tập trung vẫn là một mô hình đầy hứa hẹn trong tương lai. Nó có thể sẽ phát huy tiềm năng tiềm tàng của mình khi thị trường trưởng thành hơn.
! Cảnh báo rủi ro: Xin lưu ý rằng bất cứ hình thức đầu tư nào đều liên quan đến rủi ro, bao gồm rủi ro mất một phần hoặctoàn bộ vốn đầu tư. Bạn có thể nhấp vào Tuyên bố công bố rủi ro của Mitrade để tìm hiểu rõ hơn về rủi ro trong giao dịch.
Trước khi đưa ra quyết định giao dịch, bạn cần trang bị đầy đủ kiến thức cơ bản, nắm đầy đủ thông tin về xu hướng thị trường, biết rõ về rủi ro và chi phí tiềm ẩn, thận trọng cân nhắc đối tượng đầu tư, mức độ kinh nghiệm, khẩu vị rủi ro và xin tư vấn chuyên môn nếu cần.
Ngoài ra, nội dung của bài viết này chỉ là ý kiến cá nhân của tác giả, không nhất thiết có ý nghĩa tư vấn đầu tư. Nội dung của bài viết này chỉ mang tính tham khảo và độc giả không nên sử dụng bài viết này như bất kỳ cơ sở đầu tư nào.
Nhà đầu tư không nên sử dụng thông tin này để thay thế phán quyết độc lập hoặc chỉ đưa ra quyết định dựa trên thông tin này. Nó không cấu thành bất kỳ hoạt động giao dịch nào và cũng không đảm bảo bất kỳ lợi nhuận nào trong giao dịch.
Nếu bạn có thắc mắc gì về số liệu, thông tin, phần nội dung liên quan đến Mitrade trong bài, vui lòng liên hệ chúng tôi qua email: insights@mitrade.com. Nhóm Mitrade sẽ kiểm duyệt lại nội dung một cách kỹ lưỡng để tiếp tục nâng cao chất lượng của bài viết.
