Chỉ báo động lượng (Momentum) là gì? Sử dụng chỉ báo động lượng để giao dịch thành công

Trong không gian tài chính phức tạp và đầy biến động, việc hiểu rõ tốc độ và sức mạnh của xu hướng giá là một trong những yếu tố thiết yếu để giao dịch thành công. Để đạt được mục đích này, nhà đầu tư có thể sử dụng đến chỉ báo động lượng (Momentum), qua đó đo lường tốc độ di chuyển của giá, nắm bắt xu hướng và xác định các điểm đảo chiều tiềm năng.

Bằng bài viết dưới đây, chúng ta sẽ khám phá sâu hơn về chỉ báo động lượng, từ nguồn gốc và cách tính toán, đến ưu điểm và hạn chế khi áp dụng nó ở phân tích kỹ thuật. Bài viết cũng sẽ hướng dẫn cách sử dụng chỉ báo này ở những trường hợp giao dịch cụ thể và tối ưu hóa hiệu quả của nó.

Chỉ báo động lượng (Momentum – còn được viết tắt là MOM) là một công cụ thiết yếu để đo lường tốc độ và sức mạnh của xu hướng giá trong một khoảng thời gian cụ thể. Nó tạo điều kiện để nhà giao dịch xác định xem giá sẽ tiếp tục tuân theo xu hướng hiện tại hay đảo chiều, từ đó lựa chọn những phương án giao dịch thông minh nhất.

Cho đến nay, chỉ báo MOM vẫn được coi là một công cụ phân tích kỹ thuật thịnh hành đối với nhà đầu tư. Sự phổ biến này xuất phát từ tính đơn giản trong việc tính toán và khả năng mang tới thông tin trọng yếu về sức mạnh của xu hướng. 

Chỉ báo này tương thích với đa dạng loại thị trường bao gồm cổ phiếu, hàng hóa, ngoại hối và tiền điện tử. Nhờ tính linh hoạt này, nó phù hợp với đa số nhà giao dịch từ người mới bắt đầu đến nhà giao dịch chuyên nghiệp.

• Công thức tính

Công thức tính chỉ báo MOM khá đơn giản, được mô tả như dưới đây: 

Giá trị động lượng (MOM) = [Giá đóng cửa ngày (i) / Giá đóng cửa ngày (i – n)] * 100

Ví dụ: Cổ phiếu VPBank (VPB) đóng cửa ngày 21/7 ở mức 21,400, trong khi 14 ngày trước đó, tại phiên giao dịch ngày 4/7, cổ phiếu này đóng cửa ở mức 19,950. Như vậy, dựa vào công thức trên, ta có thể tìm ra động lượng (MOM) của cổ phiếu VPB có giá trị là (21,400 – 19,950) * 100 = 1,450.

Đường MOM của cổ phiếu VPB đang đạt mức 1450 khi kết thúc phiên giao dịch ngày 21/7 (Nguồn: Tradingview)

Ngoài công thức trên, chỉ báo động lượng còn có một phiên bản công thức khác đơn giản hơn là (MOM) = Giá đóng cửa ngày (i) - Giá đóng cửa ngày (i – n). Tuy nhiên, phần lớn các ứng dụng chia sẻ đồ thị thịnh hành hiện nay đều sử dụng cách thứ nhất. Ngoài ra, khoảng cách mặc định để đo lường động lượng là 14 ngày, tuy nhiên, người sử dụng vẫn hoàn toàn có thể điều chỉnh khoảng cách ngày theo nhu cầu.

• Phương pháp đọc chỉ báo

Khi nhìn vào chỉ báo MOM, một thành phần quan trọng cần biết đến đó là đường 100. Đây một đường thẳng có giá trị 100 được kẻ ngang trên đồ thị thể hiện chỉ báo động lượng. Đường này thường không có sẵn trên các ứng dụng theo dõi giá mà người sử dụng phải kẻ thêm nếu muốn. Sở dĩ giá trị 100 này được coi là quan trọng do: 

- Giá trị MOM trên 100: Điều này có nghĩa là giá hiện tại đang cao hơn so với n phiên trước đó

- Giá trị MOM dưới 100: Điều này có nghĩa là giá hiện tại đang thấp hơn so với n phiên trước đó

Như vậy, nếu chỉ báo động lượng vượt càng xa đường 100 thì nó báo hiệu sức mạnh của xu hướng giá càng lớn.

Đường 100 là dấu mốc quan trọng khi nhìn vào chỉ báo MOM (Nguồn: Traders)

Chỉ báo MOM là công cụ không thể thiếu nếu các nhà giao dịch muốn hiểu sâu về thị trường nhằm đưa ra những lựa chọn tối ưu. Bên cạnh những lợi ích không thể phủ nhận mà chỉ báo này mang lại, nó cũng có một vài hạn chế nhất định.

• Ưu điểm

✔️Xác định xu hướng: Chỉ báo động lượng giúp nhà giao dịch tìm ra xu hướng tổng thể. Nếu giá trị MOM và giá cùng tăng mạnh, điều đó chứng minh sức mạnh vượt trội của xu hướng tăng giá. Trái lại, khi giá trị MOM và giá cùng giảm, điều này chỉ ra xu hướng giảm vẫn tiếp diễn. Đây có thể là những dữ liệu hữu dụng nếu các nhà giao dịch muốn vào lệnh tuân theo xu hướng chung của thị trường.

✔️Xác định điều kiện thị trường: Chỉ báo động lượng hỗ trợ chỉ ra những trạng thái thị trường quá mua hoặc quá bán. Khi chỉ báo MOM đột ngột có giá trị cao, nó cho thấy xu hướng sắp đạt đến giới hạn và sự đảo chiều có thể diễn ra. Đây có thể là tín hiệu hỗ trợ cho những nhà giao dịch muốn vào các vị thế ngược xu hướng hoặc đóng các vị thế hiện tại để chốt lợi nhuận.

✔️Xác nhận tín hiệu quan trọng: Quan sát sự phân kỳ và hội tụ giữa đường MOM với biểu đồ giá là một cách thông dụng để phát hiện tín hiệu đảo chiều. Khi giá tăng nhưng chỉ báo MOM giảm, hoặc giá giảm nhưng chỉ báo MOM tăng, sự không đồng nhất này đều có thể là dấu hiệu của một sự đảo chiều chuẩn bị xảy ra.

Ngoài ra, sự giao cắt giữa đường MOM và đường 100 cũng là một tín hiệu đáng chú ý. Khi chỉ báo này vượt qua đường 100 từ dưới lên, nó được nhìn nhận là tín hiệu tăng giá và ngược lại, nếu chỉ báo cắt đường 100 theo hướng từ trên xuống, đây là điềm báo về sự giảm giá.

✔️Tính linh hoạt: Chỉ báo động lượng có thể được áp dụng cho các sản phẩm tài chính đa dạng, từ cổ phiếu, hàng hóa, tiền tệ cho tới chỉ số. Ngoài ra, nó còn kết hợp được với nhiều chỉ báo khác để cung cấp những tín hiệu đáng tin cậy hơn. Tính linh hoạt này giúp nó dễ dàng được ưa chuộng bởi nhiều nhà giao dịch ở các loại thị trường khác nhau.

Mở Tài Khoản Demo Mở Tài Khoản Thật 

• Nhược điểm

⭕ Độ trễ: Chỉ báo MOM sử dụng dữ liệu giá trong quá khứ để tính toán nên sẽ có độ trễ. Đôi khi nó sẽ không cung cấp tín hiệu kịp thời, nhất là ở thời điểm thị trường biến động mạnh và thay đổi giá nhanh chóng. Cơ hội giao dịch có thể đã đi qua khi chỉ báo đưa ra tín hiệu trên biểu đồ. Các nhà giao dịch cần lưu ý về độ trễ này và áp dụng thêm một số công cụ hoặc chỉ báo bổ sung khác nhằm xác nhận tín hiệu chuẩn xác hơn.

⭕ Tín hiệu sai lệch: Giống như mọi chỉ báo khác, MOM có thể tạo ra tín hiệu sai lệch. Sự thay đổi động lượng có thể chỉ xảy ra tạm thời và gây hiểu lầm cho các nhà giao dịch, từ đó dẫn tới quyết định không chính xác. Đôi khi những biến động giá quá nhanh trong ngắn hạn sẽ làm nhiễu tín hiệu và làm giảm độ tin tưởng của chỉ báo.

⭕ Không thích hợp cho mọi tình trạng thị trường: Chỉ báo MOM vận hành tốt ở các thị trường có xu hướng rõ ràng nhưng lại tạo ra các tín hiệu thiếu tin cậy hơn ở thị trường đi ngang hoặc di chuyển theo phạm vi. Trong giai đoạn giá đang tích lũy, nó có thể cung cấp tín hiệu không đáng tin cậy hoặc mâu thuẫn. Các nhà giao dịch nên tránh chỉ dựa vào chỉ báo MOM trong những điều kiện như vậy.

Động lượng thị trường là một yếu tố trọng yếu, do đó, nó không chỉ được đo lường bằng một phương pháp mà có rất nhiều chỉ báo khác đã được phát triển dựa vào nhiều yếu tố khác nhau nhằm mang tới dữ liệu phong phú cho các nhà giao dịch.

• Chỉ số sức mạnh tương đối (RSI)

Chỉ báo RSI giúp đo lường tốc độ và sức mạnh sự thay đổi giá của một tài sản, đồng thời đề xuất điểm mua vào và điểm bán tiềm năng. RSI được tính toán dựa trên so sánh giữa lượng tăng giá và lượng giảm giá trong một khoảng thời gian cụ thể.

RSI chuyển đổi dữ liệu biến động giá thành một dải giá trị nằm trong khoảng từ 0 đến 100, với giá trị 70 trở xuống cho biết tài sản đang ở trạng thái mua quá mức, và giá trị 30 trở xuống cho biết tài sản đang ở trạng thái bán quá mức. RSI cũng có thể gợi ý tín hiệu đảo chiều khi xuất hiện sự phân kỳ và hội tụ giữa RSI và đường giá.

Trạng thái mua quá mức và bán quá mức được thể hiện bằng chỉ báo RSI (Nguồn: Fidelity)

• Chỉ báo định hướng trung bình (ADX) 

ADX là một chỉ báo động lượng được sử dụng để đo lường độ mạnh của một xu hướng. Không giống như hầu hết các chỉ báo động lượng khác, giá trị của nó không di chuyển theo xu hướng giá, tức là nó không phản ánh giá tăng hay giảm mà chỉ thể hiện cường độ của xu hướng hiện tại. 

Công thức tính ra ADX là khá phức tạp nhưng giá trị của nó sẽ luôn nằm trong khoảng từ 0 đế 100. Khi ADX nằm trên mức 25, xu hướng giá hiện tại được coi là khá rõ ràng. Khi ADX dưới 20, giá không có xu hướng rõ ràng hoặc di chuyển đi ngang. Chỉ báo ADX được sử dụng nhằm đánh giá có nên ra quyết định giao dịch dựa vào xu hướng hiện tại không, hay giao dịch được thực hiện vào thời điểm nào.

ADX thường được kết hợp với nhiều chỉ số khác vì nó chỉ đơn giản là xác nhận độ mạnh của xu hướng. Ví dụ: các nhà giao dịch nhìn vào RSI để dự đoán khả năng tăng giá và xác nhận xu hướng tăng này khi nhìn thấy ADX vượt qua 25.

ADX chỉ được dùng để xác định độ mạnh của xu hướng (Nguồn: FreeForexCoach)

• Chỉ báo Stochastic 

Chỉ báo Stochastic được tạo ra nhằm mục đích xác định điểm mua vào và bán tiềm năng của một tài sản dựa trên giá đóng cửa của nó với phạm vi giá trong một khoảng thời gian cụ thể. Stochastic có giá trị nằm trong khoảng từ 0 đến 100. Mức 0 cho thấy tài sản đang giao dịch tại cạnh dưới của phạm vi, trong khi giá trị 100 cho thấy tài sản đang giao dịch tại cạnh trên. 

Giá trị trên 80 của chỉ báo Stochastic cho thấy nó đang quá mua và dưới 20 cho thấy nó đang bị quá bán, tức là cả hai trường hợp này đều có thể sớm xảy ra sự đảo chiều của xu hướng. Để trở nên chính xác hơn, chỉ báo Stochastic nên được sử dụng với các mẫu hình nến đặc biệt hoặc với các đường xu hướng để xác định được điểm thoát và vào lệnh tiềm năng nhất.

Chỉ báo Stochastic cũng có thể được sử dụng để tìm ra điểm đảo chiều xu hướng (Nguồn: 8th Street Grille)

• Đường trung bình động hội tụ phân kỳ (MACD)

MACD là chỉ báo động lượng rất thịnh hành và được đề cao bởi nhiều nhà giao dịch chuyên nghiệp. Nó lấy đường trung bình động hàm mũ (EMA) thời gian dài (thường là 26 ngày) trừ đi một đường EMA ngắn hơn (thường là 12 ngày) để tạo ra đường MACD. Sau đó, nó sử dụng đường EMA 9 ngày của đường MACD để tạo ra đường tín hiệu. MACD cũng thường có thêm các biểu đồ dạng cột (histogram), thể hiện khoảng cách giữa đường MACD và đường tín hiệu.

Các nhà giao dịch sử dụng điểm giao cắt giữa đường MACD và đường tín hiệu làm tín hiệu vào và thoát lệnh tiềm năng. Khi MACD cắt đường tín hiệu từ dưới lên, đó là tín hiệu mua và ngược lại, nếu MACD cắt đường tín hiệu từ trên xuống thì đó là dấu hiệu bán. 

MACD là chỉ báo khá nhiều thành phần nhưng lại được đánh giá cao trong xác định xu hướng và độ mạnh thị trường (Nguồn: Vietnam Commodities Trading)

• Chỉ báo CCI (Commodity Channel Index)

CCI là một chỉ báo đo lường động lượng được phát triển ban đầu cho thị trường hàng hóa, nhưng sau đó trở nên phổ biến nhất trong cả giao dịch tài chính. Nó đo lường khoảng cách giữa giá thị trường và giá trung bình động trong một khoảng thời gian cụ thể.

Khi đường CCI vượt qua mức 100 từ dưới lên, đây chính là tín hiệu cho nhà giao dịch mua vào. Trái lại, khi đường CCI rơi xuống dưới mức -100, nó cho thấy tín hiệu bán. CCI cũng có thể báo hiệu tình trạng quá mua và quá bán khi vượt qua mức 200 hoặc -200.

CCI là chỉ báo khá dễ sử dụng trong phân tích kỹ thuật (Nguồn: Tradingview)

• Không phụ thuộc quá vào chỉ báo MOM: Chỉ báo MOM là một công cụ hữu ích trong phân tích kỹ thuật, tuy nhiên, bạn không nên hoàn toàn dựa vào MOM để đưa ra quyết định giao dịch do nó chỉ cung cấp thông tin về tốc độ và sức mạnh của xu hướng giá.

Để đảm bảo tính chính xác và đáng tin cậy của quyết định giao dịch, hãy kết hợp MOM với các chỉ báo và công cụ khác như đường trung bình động (MA), MACD, RSI, hoặc Stochastic. Sử dụng nhiều chỉ báo có mục đích giống nhau có thể giúp xác định các tín hiệu một cách chuẩn xác hơn.

• Xác định thời gian tối ưu: Chọn khung thời gian phù hợp khi sử dụng chỉ báo MOM là rất quan trọng. Khung thời gian này có thể được điều chỉnh để phù hợp với mục tiêu giao dịch. Thông thường nó sẽ có giá trị mặc định là 14 ngày trên các nền tảng giao dịch, tức là phù hợp với giao dịch ngắn hạn. Nếu muốn có cái nhìn dài hạn, bạn nên chủ động chọn những khung thời gian lớn hơn ví dụ như 50 hoặc 100 ngày. 

Hãy lưu ý rằng, khi chọn thời gian quá ngắn, chỉ báo sẽ phản ứng rất nhanh và tạo ra nhiều tín hiệu sai lệch. Trái lại, chọn thời gian quá dài sẽ làm mất đi khả năng phản ánh các biến động ngắn hạn của thị trường. Tùy thuộc vào phong cách giao dịch và thời gian đầu tư, hãy lựa chọn thời gian đánh giá phù hợp.

• Tìm hiểu về tài sản giao dịch: Hiểu rõ về tài sản mà bạn đang giao dịch là rất quan trọng. Mỗi tài sản đều có những đặc điểm riêng và có thể phản ứng khác nhau chỉ với báo động lượng. Thông qua nghiên cứu nghiên cứu và quan sát, bạn có thể xác định cách thức chỉ báo hoạt động trên tài sản cụ thể và điều chỉnh phương pháp giao dịch của mình.

• Cân nhắc rủi ro và quản lý vốn: Tương tự những công cụ phân tích khác, hãy luôn cân nhắc rủi ro và quản lý vốn cẩn thận khi giao dịch với chỉ báo MOM. Đặt ra mục tiêu lợi nhuận và điểm dừng lỗ, cũng như luôn tuân thủ kỷ luật trong giao dịch.

• Luôn đảm bảo đủ thông tin và kiến thức: Để sử dụng chỉ báo động lượng hiệu quả, hãy chắc chắn rằng bạn có đủ thông tin và kiến thức về phân tích kỹ thuật và giao dịch tài chính. Hãy tìm hiểu sách vở, đăng ký các khóa học hoặc tra cứu thông tin từ các nguồn đáng tin cậy để trang bị cho bản thân với kiến thức cần thiết.

Theo sát hơn 400 thị trường tài chính trên sàn Mitrade

☀️ Khi chỉ báo động lượng cắt đường 100

Việc thị trường chứng khoán biến động không ngừng khiến giá trị chỉ báo động lượng cũng thường xuyên thay đổi theo, với phần lớn thời gian đều nằm phía trên hoặc dưới đường 100.

Khi chỉ báo từ dưới hướng lên cắt đường 100, điều này có nghĩa là phe mua đang mạnh và đẩy được giá lên cao hơn. Do đó, đây được nhìn nhận là thời điểm thích hợp để các nhà giao dịch thực hiện lệnh mua.

Ngược lại, trong trường hợp chỉ báo hướng từ trên xuống dưới cắt đường 100, đây là dấu hiệu của việc phe bán chiếm ưu thế, khiến giá giảm hơn so với những phiên giao dịch trước. Đây là thời điểm phù hợp để nhà giao dịch thực hiện lệnh bán nhằm đi theo xu hướng của thị trường.

Mặc dù vậy, nhà giao dịch cũng nên hiểu rằng, trong một thị trường đi ngang và không có mức độ biến động lớn trong thời gian dài, chỉ báo động lượng sẽ cắt đường 100 liên tục và tín hiệu mua bán cũng không thực sự đáng tin cậy. Do đó, nhà đầu tư vẫn nên áp dụng đồng thời những chiến thuật và chỉ báo khác chuyên sử dụng trong điều kiện giá di chuyển theo phạm vi và đi ngang.

Chỉ báo MOM vượt đường 100, đồng pha với một pha tăng mạnh của giá (Nguồn: Tradingview)

☀️ Khi chỉ báo động lượng có thấy sự phân kỳ hoặc hội tụ với đường đi của giá

Sự phân kỳ và hội tụ sẽ được xác định qua việc so sánh xu hướng của đường giá và chỉ báo động lượng.

- Sự phân kỳ: Trạng thái này xuất hiện khi đường MOM hình thành các đỉnh và đáy giảm dần nhưng đường giá lại cho thấy đỉnh và đáy tăng dần. Điều này ám chỉ diễn biến tăng giá đang không còn mạnh mẽ nữa.

- Sự hội tụ: Trạng thái này có nghĩa là đường MOM hình thành các đỉnh và đáy tăng dần nhưng đường giá lại cho thấy đỉnh và đáy giảm dần. Điều này có nghĩa là xu hướng giảm đã chậm lại, giá đang không còn chênh lệch nhiều so với nhiều ngày trước.

Sự lệch pha của đường giá và đường MOM có thể báo hiệu sự đảo chiều chuẩn bị xảy ra. Mặc dù vậy, nhà giao dịch nên hiểu rằng, sự đảo chiều có thể không diễn ra ngay khi xuất hiện phân kỳ hoặc hội tụ, tình trạng này đôi khi kéo dài rất lâu trước khi có sự thay đổi lớn về giá. Do đó, nhà giao dịch nên áp dụng thêm một vài kỹ thuật khác như mẫu hình nến và theo sát khối lượng giao dịch để xác định gần hơn điểm đảo chiều của xu hướng.

Sự phân kỳ giữa chỉ báo MOM và đường giá báo hiệu sự đảo chiều (Nguồn: Tradingview)

☀️ Kết hợp chỉ báo MOM với RSI

Kết hợp MOM và RSI là một phương pháp thịnh hành để cải thiện tính chính xác của tín hiệu giao dịch và xác định xu hướng thị trường rõ ràng hơn. Cụ thể, MOM và RSI có thể giúp xác nhận các tín hiệu đảo chiều trên biểu đồ giá. 

Ví dụ khi giá tạo đỉnh mới nhưng đường MOM không, bạn nên kiểm tra RSI để xem xét xem tài sản có quá mua hay không. Nếu RSI đạt mức trên 70, điều này biểu thị sự quá mua, tức là sự đảo chiều từ tăng thành giảm sắp diễn ra và là lúc thích hợp để thực hiện lệnh bán.

Giá đang trong xu hướng tăng nhưng phân kỳ với MOM và RSI, đồng thời hai chỉ báo này cũng chỉ ra thị trường đang trong tình trạng quá mua (Nguồn: Tradingview)

☀️ Kết hợp chỉ báo MOM với Bollinger Bands

Kết hợp chỉ báo MOM với Bollinger Bands là một cách hữu dụng để cải thiện độ chuẩn xác của tín hiệu giao dịch và xác định xu hướng thị trường rõ ràng hơn. MOM đo lường sự thay đổi giá trong một khoảng thời gian nhất định, trong khi Bollinger Bands là một chỉ báo đo lường biên độ dao động của giá. Kết hợp cả hai sẽ giúp nhà giao dịch tìm ra các điểm mua vào và bán ra tiềm năng, cũng như xác nhận xu hướng tổng thể của thị trường.

Khi giá liên tiếp chạm dải trên của Bollinger Bands nhưng đường MOM lại đang có chiều hướng đi xuống, điều này cho thấy xu hướng tăng giá đang yếu dần và có thể sắp diễn ra sự đảo chiều. Ngược lại, khi giá duy trì giao dịch ở dải dưới của Bollinger Bands nhưng đường MOM lại đang dần hướng lên trên, điều này cho thấy xu hướng giảm đang chậm lại và chuẩn bị có sự đảo chiều.

Giá chạm dải trên của Bollinger Bands và chỉ báo MOM đang trong chiều hướng giảm, báo hiệu một sự điều chỉnh (Nguồn: TradingView)

Tóm lại, chỉ báo MOM đã chứng tỏ sự hữu ích và được ứng dụng rộng rãi trong phân tích tài chính. Khả năng xác định xu hướng và tín hiệu giao dịch, cùng với sự đơn giản và dễ sử dụng, đã khiến nó được ưa chuộng bởi nhiều nhà giao dịch. Tuy nhiên, chỉ báo này cũng có một số hạn chế cần phải lưu tâm như độ trễ và sự thiếu chính xác thị trường ít biến động.

Những nhược điểm trên khiến việc sử dụng một mình chỉ báo MOM trong phân tích kỹ thuật để đánh giá thị trường là không thể. Nhà giao dịch nên cân nhắc áp dụng nhiều chỉ báo kỹ thuật tương tự hoặc đa dạng, cùng với đó là kết hợp cả phân tích các yếu tố cơ bản để có quyết định chuẩn xác nhất.