Cash flow là gì? Các bước phân tích Cash flow để có quyết định đầu tư chính xác

Khi nhắc tới hoạt động đầu tư và kinh doanh, chúng ta đã nghe nhiều về thuật ngữ “cash flow”, vốn không chỉ là một số liệu kế toán, mà còn là yếu tố vô cùng thiết yếu nhằm kiểm soát tài chính và đạt được mục tiêu kinh doanh. Trước diễn biến thị trường và điều kiện kinh doanh luôn biến động, việc hiểu rõ về dòng tiền (cash flow) là bí quyết để duy trì hoạt động tài chính ổn định và thành công dài hạn. 

Chính vì vậy, ở bài viết dưới đây, chúng ta sẽ cùng phân tích rõ ràng hơn về khái niệm “cash flow” và cách vận dụng nó trong hoạt động phân tích doanh nghiệp và đầu tư.

Dòng tiền (Cash flow) là thước đo lượng tiền đi vào và rút ra khỏi một công ty. Chi tiết của dòng tiền ra (outflow) và dòng tiền vào (inflow) trong một kỳ kế toán được đề cập trên báo cáo lưu chuyển tiền tệ, trong đó mô tả rõ nguồn tiền và việc sử dụng chúng như thế nào.  

Dòng tiền (Cash flow) có thể giúp chỉ ra bối cảnh tài chính của một công ty. Ví dụ, dòng tiền dương (nhiều tiền vào hơn tiền ra) có thể cho thấy năng lực thanh khoản dễ dàng hoặc hoạt động kinh doanh sinh lời, trong khi dòng tiền âm (nhiều tiền ra hơn tiền vào) có thể cho thấy chi phí kinh doanh đang cao hơn nguồn thu. Tuy nhiên, dòng tiền (Cash flow) không phải là thước đo duy nhất cho thành tích kinh doanh. Nó là một phương tiện hiệu quả nhưng cũng không nên chỉ phụ thuộc vào nó khi nhận định một doanh nghiệp, thay vào đó, bạn cần cân nhắc thêm báo cáo thu nhập và bảng cân đối kế toán nhằm có một bức tranh toàn cảnh hơn.

Mở rộng hơn, chúng ta cũng có khái niệm dòng tiền (cash flow) trong thị trường đầu tư, ý ám chỉ lượng tiền được đổ vào hoặc rút ra khỏi thị trường trong một giai đoạn cụ thể. Dòng tiền dương chứng tỏ tài sản đang được mua mạnh và có khả năng tăng giá, trong khi nếu dòng tiền âm thì điều ngược lại sẽ xảy ra. Trong bài viết này, chúng ta sẽ chỉ tập trung vào dòng tiền (cash flow) trong doanh nghiệp.

Báo cáo luân chuyển tiền tệ (Cash flow statement) của một công ty sẽ đề cập đến ba loại dòng tiền (cash flow) chính, đại diện cho chi phí kinh doanh và lợi nhuận từ các nguồn khác nhau, chúng bao gồm:

☀️ Dòng tiền (Cash flow) từ hoạt động kinh doanh 

Loại dòng tiền (cash flow) này được tạo ra từ hoạt động kinh doanh thông thường, có thể kể đến là tiền thu từ hoạt động bán hàng và tiền chi cho nguyên vật liệu và mua hàng tồn kho. Nó cũng tính đến các chi phí chung và tiền lương của nhân viên. Dòng tiền (Cash flow) từ hoạt động kinh doanh thường phản ánh bối cảnh kinh doanh của doanh nghiệp, từ đó cho biết liệu doanh thu có đang đủ chi trả cho phi phí và sinh lời hay không. Đây thường là loại dòng tiền (cash flow) đều đặn và đáng chú ý nhất, đặc biệt là ở các doanh nghiệp chuyên về sản xuất.

Ví dụ về các cầu phần trong dòng tiền (cash flow) từ hoạt động kinh doanh (Nguồn: Investing)

☀️ Dòng tiền (cash flow) từ đầu tư

Loại dòng tiền (cash flow) này có nguồn gốc từ các khoản đầu tư của công ty. Hoạt động đầu tư có thể kể đến các hạng mục như chi phí vốn, tiền mua tài sản hữu hình và đầu tư chứng khoán. Dòng tiền vào từ hoạt động đầu tư có thể bao gồm việc bán tài sản và thu lãi từ danh mục đầu tư, trong khi dòng tiền ra có thể kể tới việc mua tài sản và thua lỗ chứng khoán.

Ví dụ về các cầu phần trong dòng tiền (cash flow) từ đầu tư (Nguồn: Investing)

☀️ Dòng tiền (cash flow) từ hoạt động tài chính

Loại dòng tiền (cash flow) này nhằm mục đích cung cấp tài chính cho doanh nghiệp. Một vài cấu phần của loại dòng tiền (cash flow) này có thể kể đến là vốn chủ sở hữu, nợ và dòng tiền luân chuyển giữa công ty, nhà đầu tư hoặc chủ nợ.

Ví dụ về các cầu phần trong dòng tiền (cash flow) từ hoạt động tài chính (Nguồn: Investing)

Ngoài các loại dòng tiền (cash flow) có sẵn trong báo cáo luân chuyển tiền tệ như đã nhắc tới ở mục trên, chúng ta cần biết thêm một vài cách tính những kiểu dòng tiền (cash flow) nâng cao hay được sử dụng.

֎ Dòng tiền thuần (Net cash flow)

Net cash flow hoặc dòng tiền thuần, là hiệu số của dòng tiền vào và dòng tiền ra trong một giai đoạn kế toán cụ thể, thường tính theo quý hoặc năm. 

Dòng tiền thuần = Tổng tiền thu vào – Tổng tiền chi ra

Dòng tiền thuần (net cash flow) dương thường được coi là tín hiệu tích cực do nó chứng minh công ty đang thu nhiều hơn chi. Ngược lại, nếu dòng tiền thuần (net cash flow) âm, đây sẽ được coi là tín hiệu xấu. Mặc dù vậy, chỉ số này sẽ thường âm đối với các tổ chức đang ở giai đoạn mới phát triển hoặc muốn mở rộng đầu tư bổ sung nhiều cơ sở hạ tầng mới. 

֎ Dòng tiền tự do (Free cash flow)

Free Cash Flow (FCF) được tạo ra từ hoạt động kinh doanh thông thường của công ty sau khi loại bỏ chi phí cố định, chi phí vốn và những khoản đầu tư hợp lý nhằm tiếp tục hoặc tăng cường mở rộng kinh doanh. Đó là khoản tiền mà công ty có thể phân phối vào đa dạng mục đích như chi trả cổ tức, mua lại cổ phiếu, đầu tư vào dự án mới, hoặc trả nợ mà không cần dựa vào nguồn vốn vay. Công thức tính dòng tiền tự do (Free cash flow) có thể được áp dụng như sau:

FCF = EBIT (1 - T) + Điều chỉnh vốn lưu động – Chi phí cố định – Chi phí vốn

Trong đó:

- EBIT: Lợi nhuận trước thuế và lãi

- T: Thuế

- Điều chỉnh vốn lưu động: Sự biến động của vốn lưu động (thường tính bằng việc lấy vốn lưu động trừ đi lượng tiền mặt chưa sử dụng)

- Chi phí cố định: Chi phí đầu tư cho cơ sỏ vật chất, thuê nhà, mua máy móc thiết bị, tiền lương cho lao động ...

- Chi phí vốn: Chi phí xuất phát từ hoạt động vay vốn, tính đến cả lãi và trả gốc.

Bằng cách xác định dòng tiền tự do, một công ty sẽ nhận định được khả năng tạo ra tiền mặt và quản lý tài chính một cách hiệu quả, cũng như tính toán được mức độ linh hoạt trong việc đáp ứng đa dạng nhu cầu sử dụng tiền mặt.

֎ Dòng tiền chiết khấu

Dòng tiền chiết khấu (Discounted Cash Flow - DCF) là phương thức xác định giá tài sản theo giả định rằng, giá trị của nó là tổng giá trị hiện tại của tất cả dòng tiền mà nó có thể tạo ra ở tương lai, chiết khấu về giá trị hiện tại theo mức lãi suất thị trường hoặc chi phí vốn của dự án tương ứng. Công thức tính giá trị tài sản ở phương pháp DCF là:

Giá trị tài sản hiện tại = CF1/(1+r)^1 + CF2(1+r)^2 +...+ CFn(1+r)^n

Trong đó:

- CF: Dòng tiền theo từng kỳ

- r: Lãi suất chiết khấu

- n: Số kỳ

Định nghĩa về lợi nhuận và dòng tiền thuần thường bị nhầm lẫn do có nhiều sự tương đồng, nhưng chúng thực sự rất khác nhau. Dòng tiền thuần (Net cash flow) tính đến lượng tiền chảy ra và vào doanh nghiệp trong một giai đoạn cụ thể, ngược lại, lợi nhuận được tính bằng hiệu số của doanh thu và chi phí. Nếu lợi nhuận là thước đo rõ ràng và ngay lập tức về thành công của doanh nghiệp thì dòng tiền thuần (net cash flow) lại là phương tiện hữu hiệu để nhìn nhận tiềm năng trong dài hạn. Theo lập luận này, điểm khác biệt chính giữa lợi nhuận và dòng tiền thuần đó là yếu tố thời gian.

Khi so sánh dòng tiền thuần và lợi nhuận, điều quan trọng cần nhớ là doanh nghiệp hoàn toàn có thể có lãi khi có dòng tiền yếu. Ví dụ, một doanh nghiệp chế tạo đồ điện tử nhỏ bán buôn cho các công ty lớn và phải chấp nhận điều kiện thanh toán muộn. Ngay cả khi doanh số cao, việc chưa thể thu được tiền có thể khiến dòng tiền thuần ở trạng thái âm mặc dù công ty vẫn được ghi nhận lợi nhuận.

Theo sát hơn 400 thị trường tài chính trên sàn Mitrade

Phân tích dòng tiền (cash flow) cung cấp thước đo rõ ràng về tình hình tài chính, khả năng sinh lời và tiềm năng phát triển của công ty. Việc phân tích dòng tiền (cash flow) sẽ đo lường dòng tiền vào hoặc ra qua một kỳ kế toán cụ thể, giúp xác định lượng tiền mặt và quy mô vốn phù hợp với hoạt động của công ty. Vì việc phân tích dòng tiền (cash flow) cung cấp báo cáo chi tiết về số tiền mặt mà công ty đang sở hữu, do đó, nó rất hữu hiệu để:

✔️ Dự đoán dòng tiền (cash flow) trong tương lai và theo dõi các khoản chi tiêu để đạt được nhiều mục tiêu tài chính qua việc nhìn vào dữ liệu tồn tại ở quá khứ.

✔️ Hỗ trợ nhà quản lý ưu tiên các hoạt động thiết yếu.

✔️ Hạn chế lãng phí hoặc cắt giảm chi phí. Phân tích dòng tiền (cash flow) sẽ cho thấy các chức năng, nhiệm vụ và chiến lược cụ thể đang đạt hiệu quả, cần cải thiện hay nên cắt giảm.

✔️ Cung cấp cái nhìn sâu sắc, toàn cảnh về dòng tiền ra - vào và các hoạt động chi tiêu.

✔️ Xác định các cơ hội để tạo thêm nhiều tiền mặt hơn, ví dụ: tối ưu hóa lượng hàng tồn kho, gửi hóa đơn cho khách hàng sớm hoặc thường xuyên hơn, thu tiền thanh toán của khách hàng nhanh hơn.

✔️ Tối ưu lượng tiền mặt dữ trữ, giúp doanh nghiệp điều hòa được phần vốn dư thừa, đồng thời có đủ thanh khoản cho các nhu cầu thanh toán.

✔️ Phân tích và quản lý vốn lưu động, qua đó đáp ứng các nghĩa vụ ngắn hạn và tận dụng tối ưu tài sản hiện có.

✔️ Đánh giá tốt hơn hiệu quả kế hoạch về dòng tiền: Phân tích dòng tiền giúp các công ty đánh giá kế hoạch sử dụng tiền mặt có thực sự tối ưu hay không qua việc so sánh dòng tiền dự kiến với dòng tiền thực tế.

✔️ Dự báo trước các vấn đề lớn cần triển khai cơ chế kiểm soát khủng hoảng.

Do việc phân tích dòng tiền làm sáng tỏ nhiều phương diện mà công ty cần chú ý nên đó là việc làm thiết yếu khi đánh giá một công ty và hiểu cơ chế vận hành của nó.

Đánh giá dòng tiền (cash flow) của công ty là một nhiệm vụ phức tạp, nhưng có thể được thực hành bằng nhiều cách thức đa dạng. Tiếp theo là một vài bước để chúng ta có được cái nhìn rõ ràng về dòng tiền (cash flow) của một tổ chức nhằm ra quyết định chính xác nhất:

⭐️ Hiểu tường tận báo cáo lưu chuyển tiền tệ

Báo cáo lưu chuyển tiền tệ định hình bức tranh toàn cảnh về dòng tiền (cash flow) của tổ chức ở một giai đoạn cụ thể. Nó luôn thể hiện rõ dòng tiền (cash flow) từ hoạt động kinh doanh, đầu tư và tài chính, qua đó bạn sẽ đánh giá được nguồn gốc và cơ cấu của dòng tiền (cash flow) trong doanh nghiệp.

⭐️ Phân tích dòng tiền tự do

Dòng tiền tự do là số tiền mà công ty tạo ra và sử dụng linh hoạt vào nhiều kế hoạch đa dạng mà không dựa vào những hoạt động tài chính bên ngoài như vay mượn hay huy động vốn từ cổ đông. Nó giúp đo lường năng lực tài chính của một tổ chức, cho biết khả năng kiếm và chi tiêu tiền mặt tối ưu, điều rất cần thiết nhằm duy trì được sự ổn định thanh khoản trong dài hạn.

Thêm vào đó, phân tích dòng tiền tự do giúp nhìn nhận khả năng mở rộng kinh doanh, nghiên cứu và phát triển, mua lại cổ phiếu, hoặc trả cổ tức cho cổ đông. Nắm vững dòng tiền tự do giúp nhà quản lý có những quyết định đầu tư hợp lý để tối ưu hóa giá trị cho công ty.

⭐️ So sánh với chỉ số chung toàn ngành và đối thủ 

Đánh giá dòng tiền (cash flow) của công ty cũng cần tính tới bối cảnh chung của toàn ngành và nhìn vào những đối thủ ngang hàng. Khi một tổ chức có dòng tiền thuần cao hoặc ổn định hơn so với toàn ngành hoặc đối thủ, điều đó được xem là một điểm mạnh. Báo cáo dòng tiền của mỗi ngành kinh tế cũng thường có sự khác biệt, do đó, cần lưu ý rõ điểm này để tránh đánh giá sai khi so sánh tổ chức ở hai ngành nghề khác biệt. 

⭐️ Đánh giá sức khỏe tài chính dài hạn

Dòng tiền (cash flow) không chỉ giúp đánh giá hiệu suất ngắn hạn mà còn là một chỉ số thiết yếu nhằm nhìn nhận sức khỏe tài chính dài hạn. Một công ty cần có dòng tiền (cash flow) dài hạn ổn định và đủ lớn nhằm thành công với mục tiêu tài chính dài hạn như vay nợ hoặc mở rộng đầu tư.

⭐️ Chú ý đến các chỉ số tài chính chủ chốt

Các chỉ số như tỷ suất sinh lời trên dòng tiền tự do, tỷ lệ dòng tiền tự do trên doanh thu, và tỷ lệ nợ vay so với dòng tiền tự do nên được tính toán nhằm có cái nhìn cụ thể hơn về sức khỏe dòng tiền của công ty.

Nhằm vận hành trơn tru, dòng tiền (cash flow) của công ty cần được cải thiện mỗi ngày. Một số kỹ thuật đơn giản và phức tạp có thể được áp dụng đồng thời nhằm đạt được mục tiêu này, cụ thể như:

۞ Trì hoãn dòng tiền ra và thúc đẩy dòng tiền vào

Quản lý dòng tiền (cash flow) là thực hiện nhiều chiến lược để xây dựng dòng tiền (cash flow) phù hợp cho công ty. Một trong những kỹ thuật phổ biến nhất là thúc đẩy dòng tiền vào nhanh hơn, đồng thời trì hoãn dòng tiền ra lâu nhất có thể. Doanh nghiệp có thể đề xuất điều kiện chiết khấu khi thanh toán sớm và ưu đãi cho khách hàng để giúp dòng tiền trở nên mạnh hơn. 

۞ Cắt giảm chi phí

Chi phi được tính vào dòng tiền ra, do đó, để tận dụng dòng tiền, hãy ngừng chi tiêu những khoản tiền không cần thiết. Một doanh nghiệp cũng nên kiểm tra chi phí vốn. Ví dụ, sửa chữa thiết bị thay vì thay thế nó có thể làm giảm áp lực dòng chảy ra ngoài.

۞ Tìm nguồn tài trợ cho những đơn hàng lớn

Thay vì trả tiền ngay cho đối tác, doanh nghiệp có thể dùng đến hạn mức tín dụng. Nguồn tài trợ, đặc biệt là với lãi suất thấp, có thể giúp thúc đẩy dòng tiền. Điều này giúp giảm lượng hàng tồn kho mà tránh ảnh hưởng lớn đến khả năng đáp ứng nhu cầu kinh doanh. 

Tóm lại, phân tích dòng tiền (cash flow) là nhiệm vụ không thể bỏ qua khi nhìn nhận một doanh nghiệp hoặc dự án để đầu tư. Các chỉ số cơ bản như dòng tiền từ hoạt động kinh doanh, tài chính và đầu tư thường có sẵn trong báo cáo lưu chuyển tiền tệ. Mặc dù vậy, nếu muốn hiểu biết sâu hơn về bối cảnh tài chính và khả năng phát triển của công ty. Chúng ta cần nhìn vào những chỉ số chuyên sâu hơn liên quan đến dòng tiền (cash flow). Nhìn chung, công ty có sức khỏe tài chính tốt sẽ luôn có dòng tiền dương, điều chứng minh họ đang thu về nhiều hơn chi tiêu nhằm đủ năng lực tài chính để mở rộng kinh doanh.

• Việc dòng tiền (cash flow) âm có phải luôn là một dấu hiệu xấu?

Không, dòng tiền chi mạnh ở thời điểm hiện tại có thể giúp mang về dòng tiền thu mạnh trong tương lai nếu công ty đầu tư vào cơ sở vật chất hoặc mua tài sản có khả năng sinh lời tốt cao trong tương lai.

• Vì sao công ty có dòng tiền (cash flow) âm vẫn có thể có lợi nhuận?

Trong khi lợi nhuận và doanh thu được ghi sổ ở thời điểm thực hiện thanh toán thì dòng tiền (cash flow) chỉ được ghi nhận khi giao dịch xảy ra. Điều đó có nghĩa là nếu công ty có rất nhiều khoản phải thu nhưng chưa thể nhận được tiền ngay thì dòng tiền đang bị âm, nhưng những khoản này lại được tính vào lợi nhuận.

• Điểm khác biệt giữa dòng tiền (cash flow) và doanh thu (revenue) là gì?

Doanh thu đo lường lượng tiền mà công ty nhận được, trong khi cash flow đo lường cả hai chiều. Doanh thu thường tập trung ở hoạt động kinh doanh cốt lõi, trong khi dòng tiền (cash flow) tính tới cả hoạt động tài chính và đầu tư.

• Tác hại của việc có cơ chế quản lý dòng tiền (cash flow) kém là gì?

Việc quản lý dòng tiền (cash flow) yếu kém có thể dẫn đến một vài hậu quả như tăng hàng tồn kho, vòng quay thanh toán dài và chi tiêu quá mức.