Monero (XMR) là gì?Những điều cần biết về dự án Monero và đồng privacy coin XMR

Monero (XMR) là một đồng tiền tiền tử tập trung vào việc cung cấp tính ẩn danh hoàn toàn cho người dùng. Theo mặc định, mọi người dùng trên Monero đều ẩn danh và mọi giao dịch đều ở chế độ riêng tư. Tuy nhiên, điều này cũng đang vấp phải nhiều quan điểm trái chiều và khiến Monero vấp phải không ít sự phản đối trong cộng đồng.

Monero là một loại tiền điện tử mã nguồn mở được ra mắt vào năm 2014. Không giống với các loại tiền điện tử đời đầu khác như Bitcoin hay Ethereum, Monero hướng sự tập trung và tạo sự khác biệt nhờ vào việc đề cao quyền riêng tư. Nó sử dụng công nghệ ngang hàng, vừa để cho phép người dùng có thể thanh toán dễ dàng, nhanh chóng mà không cần đến các đơn vị trung gian, vừa không để lộ thông tin liên quan đến các giao dịch đó.

Bạn hãy tưởng tượng thế này. Bitcoin hay Ethereum cũng sử dụng công nghệ ngang hàng để cho phép người dùng tự do giao dịch mà không cần các bên trung gian. Tuy nhiên, yếu điểm của nó là tất cả mọi người khi tham gia vào mạng đều có thể biết được các giao dịch đó đến từ những địa chỉ ví nào, số lượng giao dịch bao nhiêu… Tính ẩn danh ở Monero có thể được hiểu là tất cả những thông tin này sẽ được ẩn đi, hay nói đúng hơn là nó được “ngụy trang” một cách khéo léo để không ai có thể truy ra được những thông tin gốc của giao dịch đó.

Trên thực tế, việc cho phép xác định và tìm ra mối liên kết của mỗi giao dịch tiền điện tử có thể giúp chúng ta liên kết với một số sự kiện như gian lận, hack… từ đó mở đường cho việc chặn, đình chỉ hoặc đóng tài khoản chứa. Lấy ví dụ, vụ hack gần đây nhất của giao thức Multichain đã gây thiệt hại khoảng 126 triệu USD. Như vậy, nhờ việc phát hiện và truy vết ra các địa chỉ chuyển tiền từ vụ hack đó, các nền tảng như Tether (USDT) và Circle (USDC) đã đóng băng tổng cộng hơn 65 triệu USD trên tổng số tiền bị đánh cắp. Như vậy, số tiền này sẽ không thể sử dụng được và sẽ được trả lại cho giao thức.

Tiện lợi cho việc truy vết là vậy nhưng không phải lúc nào điều đó cũng mang lại hiệu ứng tích cực. Trong một số trường hợp bình thường với các giao dịch hàng ngày, đôi khi người dùng sẽ không muốn những thông tin về giao dịch của mình được công khai với tất cả mọi người. Đó là lý do tại sao Monero thu hút được sự quan tâm của cộng đồng đến vậy.

Vốn hoá thị trường của dự án Monero. Nguồn: CoinGecko

Theo dữ liệu ghi nhận từ CoinGecko, tại thời điểm mình viết bài này, vốn hoá của dự án Monero hiện ở mức 2,89 tỷ USD, xếp hạng thứ 25 trên toàn thị trường tiền điện tử. Trong hai mùa uptrend của thị trường (giai đoạn 2017-2018 và 2022), vốn hoá của Monero đã từng vượt qua mốc 6 tỷ USD. Như hình trên, vốn hoá đã hình thành mô hình hai đỉnh và mức hiện tại đang tương đồng với thời kỳ downtrend giai đoạn 2020.

Một điểm tương đồng khác giữa Monero và Bitcoin hay Ethereum (giai đoạn trước The Merge) nó đều sử dụng cơ chế đồng thuận PoW. Nghĩa là chúng đều cần đến hệ thống các máy tính hiệu năng cao để giải các bài toán trong quá trình tạo khối (block) nhằm kiếm phần thưởng. Tuy nhiên, việc khai thác (mining) trên Monero được thực hiện thông qua một thuật toán PoW tiết kiệm tài nguyên được tối ưu hóa cho các CPU đa năng. CPU và GPU đều tương thích với Monero, nhưng CPU thường hiệu quả hơn.

Ý tưởng đằng sau Monero đến từ một giao thức tiền điện tử có tên là CryptoNote được công bố trong white paper vào năm 2013 bởi một người ẩn danh có bút danh là Nicolas van Saberhagen. Một người dùng của diễn đàn bitcointalk.org có tên "thankful_for_today" đã quyết định sử dụng những ý tưởng đó để tạo ra một loại tiền điện tử, BitMonero. Khi những người dùng diễn đàn khác không đồng ý với các kế hoạch của thank_for_today dành cho BitMonero, họ đã tách nó ra (hay còn gọi là fork) thành một giao thức mới, Monero. Tính đến thời điểm hiện tại, người sáng lập và nhiều người trong nhóm phát triển cốt lõi của dự án vẫn hoàn toàn ẩn danh đúng như mục đích của dự án.

Theo sát hơn 400 thị trường tài chính trên sàn Mitrade

Như đã chia sẻ ở trên, Monero tập trung vào quyền riêng tư của người dùng. Điều đó có nghĩa là về cơ bản nó vẫn được thực hiện như một giao dịch thông thường. Nó vẫn cần đến địa chỉ người gửi, người nhận, số tiền giao dịch… và mọi thứ vẫn được hiển thị công khai trên blockchain. Chỉ khác là các giao dịch trên mạng Monero sẽ ẩn/che giấu đi thông tin, khiến cho những người khác sẽ không thể truy vết ra ai là người đứng sau các giao dịch đó.

Tỷ lệ Commit trên Github của Monero. Nguồn: CryptoMiso

Tiếp đến, Monero là một dự án mã nguồn mở (open source). Mã nguồn của dự án được công bố công khai trên Github để bất kỳ ai cũng có thể kiểm tra, đánh giá các cơ chế cũng như luồng vận hành bên trong nó. Dựa theo dữ liệu từ CryptoMiso, Monero hiện nằm trong top 100 dự án tiền điện tử có tỷ lệ commit trên Github cao nhất tại thời điểm viết bài này. Mặc dù vẫn thấp hơn nhiều so với thời kỳ cao điểm nhưng trong bối cảnh thị trường ảm đạm như hiện tại, đây cũng có thể là một tín hiệu đáng mừng.

Như mình đã chia sẻ ở trên, dự án Monero được ra mắt vào năm 2014. Tính đến nay, Monero cũng đã trải qua 9 năm hình thành và phát triển. Sau 9 năm, hãy cùng xem mạng lưới Monero đã phát triển như thế nào thông qua một vài tiêu chí sau đây nhé.

Thứ nhất, tỷ lệ hash rate và độ khó khai thác của mạng lưới

Vì là một mạng sử dụng cơ chế đồng thuận PoW nên hash rate sẽ là yếu tố để đo lường sức mạnh tổng thể của mạng. Hiểu đơn giản thì tỷ lệ hash rate càng cao, độ khó khai thác càng lớn thì tỷ lệ cạnh tranh càng cao và ngược lại.

Monero hash rate. Nguồn: 2miners

Dựa theo dữ liệu từ 2miners, tỷ lệ hash rate hiện tại đang đạt đỉnh từ trước đến nay, tương đồng với thời điểm tháng 2/2023. Tương tự như vậy, độ khó đào trên mạng cũng đang đạt được mức đỉnh tại 380.98 G. Mặc dù đây chưa phải là mức cao nhất nhưng ít nhất nó cho thấy tỷ lệ cạnh tranh trong hoạt động khai thác đang ngày càng gia tăng.

Thứ hai, mức phí giao dịch

Xét trong cùng phân thức các giải pháp ứng dụng cơ chế PoW, Monero có một mức phí khá ấn tượng. Cụ thể, Bitcoin đưa đến cho người dùng với một mức phí đắt đỏ thì phí trung bình trên Monero chỉ vào khoảng 0,04 USD. Không chỉ so với Bitcoin mà ngay cả với những hình thức thanh toán truyền thống, Monero cũng đã và đang cho thấy những hiệu suất ấn tượng. Có lẽ điều này phần nào cho thấy sự tin tưởng và chấp nhận của người dùng.

Mức phí trung bình trên mạng Monero. Nguồn: Messari

Thứ ba, tỷ lệ lợi nhuận khai thác Monero

Khi tỷ lệ hash rate cùng độ khó đào tăng lên, điều đó đồng nghĩa với việc tỷ lệ lợi nhuận khi khai thác trên mạng Monero sẽ giảm đi. Theo ước tính của bitinfocharts, lợi nhuận tạm tính trung bình ở thời điểm hiện tại là 0.0231 USD/ngày cho 1 KHash/s. Mức cao nhất mà nó từng đạt được vào khoảng 0,143 USD ghi nhận vào thời điểm dự án mới ra mắt. Tuy nhiên, cần phải lưu ý rằng dù tỷ lệ phần thưởng khai thác cao nhưng giá đồng coin thời điểm đó khá thấp so với mức giá hiện tại.

Tỷ lệ phần thưởng khi khai thác trên mạng Monero. Nguồn: Bitinfocharts

Monero coin hay ký hiệu XMR là đồng coin gốc của mạng Monero. Không giống như BTC bị giới hạn nguồn cung ở con số 21 triệu đồng, XMR có nguồn cung vô hạn. Tại thời điểm mình viết bài này, nguồn cung đang lưu hành ngoài thị trường vào khoảng 18,14 triệu XMR (theo CoinGecko). 

Phân khúc privacy coin. Nguồn: CoinGecko

Là một dự án tập trung vào quyền riêng tư, XMR hiện đang dẫn đầu trong số các đồng coin thuộc phân khúc này (privacy coin). Tổng vốn hóa toàn thị trường privacy coin vào khoảng hơn 6 tỷ USD với khối lượng giao dịch trong 24 giờ gần nhất vào khoảng 271 triệu USD. Phân nửa trong đó là đến từ Monero.

Sàn giao dịch XMR. Nguồn: CoinGecko

Cũng nhờ tính riêng tư quá mức khiến XMR hiện đang chịu nhiều sức ép về việc giám sát tại nhiều quốc gia. Do đó, một số sàn giao dịch đã từ chối niêm yết XMR trong khi những sàn khác đã hủy niêm yết sau khi bị các cơ quan quản lý gây áp lực. Mặc dù vậy, tại thời điểm mình viết bài này, nhiều sàn giao dịch tập trung lớn trên thế giới như Binance, OKX, MEXC… vẫn đang hỗ trợ niêm yết và giao dịch đồng privacy coin này.

Người dùng có thể lưu trữ XMR coin trên ví nóng của các sàn CEX kể trên. Ngoài ra, có một số lựa chọn ví phần mềm không lưu ký khác như MetaMask hay Trust Wallet… Cao cấp và an toàn hơn, người dùng có thể sử dụng các loại ví phần cứng không lưu ký như Ledger hay Trezor…

Tại thời điểm viết bài, theo CoinGecko, giá XMR hiện đang được giao dịch ở mức 168,54 USD, ghi nhận mức tăng 1,8% trong vòng 24 giờ qua với khối lượng giao dịch vào khoảng 71,8 triệu USD. Mức giá hiện tại mặc dù đã thấp hơn khoảng 68,87% so với mức giá ATH được ghi nhận vào ngày 09/1/2018 nhưng cũng đã cao hơn hàng chục ngàn phần trăm so với thời điểm tháng 1/2015.

Giá Monero năm 2023. Nguồn: Investing

Nếu xét riêng trong năm 2023, Monero có vẻ như đang có một năm khá lạc quan khi ghi nhận mức tăng khoảng hơn 13,9% so với thời điểm đầu năm. Tuy nhiên, nếu lùi dòng thời gian về xa hơn một chút, XMR lại đang chứng kiến một sự sụt giảm so với thời điểm đầu năm 2022. Bảng dưới đây cho ta thấy mức giá hiện tại đang giảm hơn 26% so với mở đầu năm 2022.

Giá Monero năm 2022. Nguồn: Investing

Việc giảm giá này được cho là đến từ hai nguyên nhân chính sau đây:

+ Một là việc thị trường tiền điện tử nói chung đi vào giai đoạn downtrend sau khi phần lớn các đồng coin đạt đỉnh ở thời điểm từ tháng 5 - tháng 11/2021. Trong trường hợp của XMR, nó đạt hơn 542 USD vào thời điểm tháng 5 và bắt đầu chứng kiến làn sóng suy thoái kể từ đó.

+ Hai là thị trường tiền điện tử nói chung chịu đựng nhiều biến động lớn trong năm 2022. Hai trong số các sự kiện đó có thể kể đến vụ sụp đổ của Terra hồi tháng 5 và sự “biến mất” của đế chế FTX vào tháng 11/2022. Không chỉ ảnh hưởng đến thị trường tiền điện tử, tác động tiêu cực của các sự kiện này còn lan sang cả lĩnh vực tài chính truyền thống với nhiều công ty chịu ảnh hưởng nặng nề dẫn tới phá sản.

Việc có nên đầu tư đồng XMR hay không sẽ phụ thuộc vào mức độ đánh giá của bạn về tính ẩn danh mà đồng tiền này cung cấp cũng như mức độ chấp nhận nó trên toàn thế giới. Có hai thái cực trái ngược xoay quanh đồng coin này và điều này đã tạo bước cản không nhỏ đến thành công của Monero.

+ Một mặt, những người ủng hộ quyền riêng tư cho rằng quyền riêng tư tài chính đối với các cá nhân và tổ chức là một quyền cơ bản và việc thiếu quyền riêng tư đã dẫn đến một môi trường tài chính đen tối đầy rẫy sự kiểm duyệt, hạn chế và các hình thức giám sát có vấn đề nghiêm trọng khác.

+ Mặt khác, một bộ phận lại cho rằng tính ẩn danh được cung cấp bởi các công nghệ mới như các đồng privacy coin có thể góp phần vào việc tạo điều kiện cho các hoạt động đáng ngờ và/hoặc có thể là bất hợp pháp.

Monero có những vấn đề tiềm ẩn của nó. Các quốc gia đã cấm nó và các sàn giao dịch đã hủy niêm yết nó. Điều đó có thể kìm hãm giá trị của nó vì tính khả dụng trên các sàn giao dịch tiền điện tử lớn ảnh hưởng đến mức giá của một đồng coin. Tuy nhiên, ở góc độ cá nhân, Monero có thể sẽ vẫn là một khoản đầu tư tốt vì một số lý do sau đây.

+ Thứ nhất, nó có vị thế thích hợp trong hệ sinh thái tiền điện tử. Nó dẫn đầu trong số các đồng privacy coin và gần như tất cả những ai quan tâm đến đồng tiền dạng này đều biết về Monero. Có một số đồng coin khác, đáng chú ý nhất là Zcash, nhưng không có thứ nào đạt được mức độ thành công của Monero.

+ Thứ hai, Monero có mục đích sử dụng rõ ràng vì có rất nhiều lý do khiến mọi người muốn có một loại tiền điện tử giữ cho các giao dịch của họ ở chế độ riêng tư. Mặc dù một số sử dụng Monero cho các hoạt động bất hợp pháp, nhưng những người dùng khác không muốn công khai về các giao dịch tiền điện tử của họ.

Tuy nhiên, mặc dù có thể Monero vẫn là một khoản đầu tư đáng được chú ý nhưng giống như các loại tiền điện tử khác, nó rất dễ bay hơi. Biến động giá trong năm 2022 - 2023 đã cho chúng ta thấy rõ điều đó. Vì vậy hãy đảm bảo bạn hiểu rõ về nó và chuẩn bị tinh thần cho những thay đổi về giá trong tương lai.

Thị trường tiền điện tử còn quá nhỏ so với thị trường tài chính truyền thống. Do đó, chỉ cần những tác động nhẹ, dù là tiêu cực hay tích cực cũng có thể khiến giá XMR biến động. Cụ thể:

☀️ Một là sự đàn áp của các cơ quan chức năng về tính riêng tư của đồng coin này. Càng nhiều quốc gia đàn áp khiến XMR bị hủy niêm yết (delist) càng nhiều thì giá càng có nguy cơ sụt giảm nghiêm trọng. Tùy vào cộng đồng cũng như mức độ tin tưởng vào đồng coin mà mức sụt giảm về giá đó sẽ nhanh hay chậm.

☀️ Hai là xu hướng thị trường. Phần lớn các đồng coin trên thị trường hiện nay đều tuân theo biến động giá của BTC. Dòng tiền thường ưu tiên chảy vào BTC sau đó đến các đồng coin vốn hóa lớn. Khi thị trường rơi vào trạng thái downtrend như hiện tại, thật khó để có thể thấy Monero có một sức tăng trưởng thần kỳ.

☀️ Ba là các tin tức tiêu cực/tích cực liên quan đến dự án. Trong thời buổi “mua tin đồn, bán sự thật” các nhà đầu tư vẫn luôn bị chi phối bởi các tin tức đáng chú ý. Lấy ví dụ, thông tin về việc Monero bị hack hay đồng XMR được phát giác sử dụng trong các hoạt động tội phạm ở một quốc gia nào đó… có thể kích hoạt tâm lý bán tháo khiến giá giảm mạnh.

Để có thể mua và/hoặc sở hữu XMR token, có hai cách chính mà người dùng có thể áp dụng. Một là trở thành một người khai thác, đầu tư hệ thống máy tính để giải các bài toán, kiếm phần thưởng bằng XMR. Cách thứ hai đơn giản hơn đó là mua nó trực tiếp từ các sàn giao dịch. 

Như đã chia sẻ ở trên, mặc dù bị giám sát bởi tại một số quốc gia nhưng XMR hiện vẫn đang được niêm yết trên một số sàn giao dịch tập trung lớn. Để có thể mua được XMR token, người dùng có thể thực hiện theo hai bước cơ bản sau đây:

+ Bước 1: Tạo tài khoản và thực hiện eKYC trên các sàn CEX. Phần lớn việc tạo tài khoản đã giúp bạn có thể bắt đầu giao dịch XMR được rồi. Tuy nhiên, để có thể rút XMR sang các nền tảng khác, thông thường các sàn sẽ yêu cầu người dùng thực hiện eKYC.

+ Bước 2: Nạp tiền và thực hiện giao dịch. Hầu hết các sàn giao dịch hiện nay đều hỗ trợ việc nạp tiền thông qua thẻ tín dụng. Bạn có thể nạp tiền để mua một loại tiền điện tử trung gian (như BTC, USDT…) sau đó mua XMR hoặc mua trực tiếp XMR từ đồng đô la Mỹ trên một số sàn hỗ trợ.

Trong khi nhiều người ủng hộ tiền điện tử và những người có lý tưởng tự do ủng hộ quyền riêng tư trực tuyến hoàn toàn, thì nhiều người khác lại tranh luận về ưu và nhược điểm của việc ẩn danh tuyệt đối.Và hiện Monero đang ở ngã ba đường của sự tranh cãi này. Sự thành công của Monero với tư cách là một khoản đầu tư tiền điện tử sẽ phụ thuộc vào mức độ đánh giá của thị trường về tính ẩn danh mà nó cung cấp.

Đó chính là vấn đề tiềm ẩn lớn nhất của Monero. Một số quốc gia đã cấm nó và các sàn giao dịch đã hủy niêm yết nó. Điều đó có thể kìm hãm giá trị của XMR vì tính khả dụng trên các sàn giao dịch tiền điện tử lớn ảnh hưởng đến mức giá của một đồng coin. Và nếu bạn cho rằng tiền riêng tư đóng một vai trò quan trọng, đây có thể là một sự lựa chọn đáng chú ý.