FUD là gì? Các biểu hiện khi mắc hội chứng FUD trong đầu tư

FUD là hội chứng tâm lý đáng sợ đối với các nhà đầu tư, chúng ta đã từng chứng kiến những đợt FUD khiến thị trường điêu đứng và các nhà đầu tư hoảng loạn bán tháo tài sản của mình để rồi khi chứng kiến sự tăng giá của tài sản sau đó trong tiếc nuối và vô tình trở thành những người bán đáy. 

Vậy hội chứng FUD là gì? Nguyên nghân và các vận hành tạo FUD ra sao? Cách chúng ta ứng phó với các đợt FUD của thị trường như thế nào? Trong bài viết dưới đây chúng ta sẽ cùng giải quyết các vấn đề này.

FUD là cụm từ viết tắt của Fear-Uncertainty-Doubt. Đây là thuật ngữ ám chỉ hội chứng sợ hãi, không chắc chắn hay ngờ vực điều gì đó. Hội chứng này có phần trái ngược lại với FOMO vì nó thường khiến nhà đầu tư rơi vào trạng thái muốn bán tháo sản phẩm.

Trong đầu tư, FUD còn là một chiến thuật tung tin giả nhằm đánh lạc hướng và thay đổi nhận thức hiện tại của nhà đầu tư. Khi FUD xuất hiện các nhà đầu tư nhỏ lẻ sẽ nhanh chóng bán tháo và tạo cơ hội cho các nhà đầu tư lớn mua vào giá rẻ. Nếu không có sự kiểm soát và sự kiên định, nhà đầu tư nhỏ lẻ sẽ rất dễ bị thao túng.

Về cơ bản FUD được vận hành bởi một lỗi sợ vô hình, khiến nhà đầu tư sợ hãi và bán tháo toàn bộ tài sản với mong muốn rời bỏ thị trường. FOMO là sự tham lam với mong muốn nhanh chóng tham gia vào thị trường để tìm kiếm lợi nhuận. 

FUD và FOMO là hai trạng thái trái ngược về tâm lý và kỳ vọng của các nhà đầu tư nhỏ lẻ, do tính chất ngữ cảnh và thời điểm thị trường khác nhau, FUD xuất hiện sau một xu hướng tăng giá mạnh của thị trường, còn FOMO xuất hiện sau một giai đoạn xu hướng giảm giá và thị trường tăng giá mạnh trở lại.

Bảng so sánh sự khác biệt:

Ví dụ trong thị trường tiền điện tử, đây là thị trường có nhiều biến động và là nơi dễ tạo ra các hội chứng FOMO hay FUD. Khi giá Bitcoin đang trong xu thế tăng liên tục, lúc này các nguồn tin tích cực sẽ được nhanh chóng lan tỏa trên nhiều nền tảng như Facebook, twitter, reddit v.v. 

Các tin tức này sẽ xoay quanh việc tăng trưởng của bitcoin, thậm chí các KOL(người có sức ảnh hưởng trên mạng xã hội) cũng sẽ nói về Bitcoin. Tất cả tạo nên sự chú ý lớn vào Bitcoin và dẫn đến hội chứng FOMO cho nhiều nhà đầu tư mới. Họ sẽ thấy rằng Bitcoin có thể tăng lên nữa và tạo ra làn sóng đổ xô vào mua.

Tuy nhiên, các đợt tăng giá phi mã này thường không kéo dài, giá coin sẽ nhanh chóng đi xuống khi FUD bắt đầu được bung ra. Lúc này các tin tức tiêu cực (FUD) như việc không chấp nhận thanh toán, sự đàn áp, chính sách siết chặt v.v sẽ khiến thị trường lao dốc. Có thể thấy FOMO và FUD là một vòng tuần hoàn. Và chúng chính là yếu tố chi phối lớn nhất trên thị trường.

Điều đáng lo ngại nhất đó chính là các tổ chức lừa đảo thường sử dụng 2 hội chứng này một cách rất tinh vi. Cụ thể là mô hình đa cấp biến tướng tiền ảo, chúng sẽ mời nạn nhân đến các cuộc hội thảo. Vẽ ra nhiều công nghệ, viễn tưởng tương lai, sau đó cho “chim mồi” vào mua và tạo ra hiệu ứng FOMO.

Vì thế những nhà đầu tư có tâm lý yếu, thiếu kiến thức và lập trường sẽ nhanh chóng bị va vào cạm bẫy. Đây cũng là lý do vì sao mà khi đầu tư chúng ta cần có kế hoạch và bám sát vào kế hoạch.

Hội chứng FUD được hình thành dựa trên tâm lý đám đông, khi một bộ phận nhà đầ tư trở lên hoảng loạn họ bắt đầu hành động bán tháo, từ đó kéo theo hiệu ứng “hòn tuyết lăn” khiến tâm lý hoảng loạn lan rộng ra toàn bộ thị trường. FUD chủ yếu xuất hiện trong các lĩnh vực: Tài chính, kinh doanh, Marketing,...

Nguyên nhân chính của FUD được tạo ra bởi các “tay to" trong các lĩnh vực này nhằm tạo ra khủng hoảng thông qua các công cụ phổ biến như: Truyền thông, KOL,... nhằm thổi phồng các rủi ro về khủng hoảng kinh tế, lạm phát, bất ổn địa chính trị, sụp đổ hệ thống tài chính...từ đó đạt được mục đích thu gom tài sản với giá rẻ mạt sau những cơn địa chấn bán tháo hàng loạt của nhà đầu tư.

Các tổ chức và các cá nhân có tầm ảnh hưởng lớn trong lĩnh vực truyền thông thường là những đối tượng sử dụng công cụ FUD nhiều nhất để đạt mục đích của họ. 

Họ thường lợi dụng tầm ảnh hưởng của mình tới cộng đồng người Follow đông đảo sử dụng các công cụ truyền thông thường là các mạng xã hội, đội ngũ tuyên truyền của họ để lan truyền các thông tin không đúng hoặc chưa được kiểm định nhằm đạt được mục đích về các lợi ích cho họ. 

Khi các nhà đầu tư tiếp nhận nguồn thông tin được lan rộng nhanh chóng sẽ khiến tâm lý hoang mang và sợ hãi, từ đó có thể dẫn đến các quyết định sai lầm với nhóm tài sản mà họ đang nắm giữ, nếu không giữ được bình tĩnh họ thường có xu hướng  bán tháo những tài sản đang nắm giữ của mình.

Nỗi sợ là yếu tố chính chi phối hành động của số đông nhà đầu tư, điểm yếu đó là cơ sở chính để các tổ chức cá nhân thực hiện chiến lược FUD thị trường nhằm tác động và tạo ra tâm lý sợ hãi của các nhà đầu tư nhỏ lẻ, nhằm tạo ra các hiệu ứng bán tháo hàng loạt để đạt được mục đích thu gom tài sản với mức giá rẻ mạt.

5.1 Thị trường tiền ảo

Một trong những thị trường là môi trường ưu thích cho FUD xuất hiện là thị trường tiền ảo, được nhiều người quan tâm đông đảo với mức lợi nhuận điên rồ song hành với nó là nhưng sự kiện FUD đình đám. 

Gần nhất chúng ta có thể dễ dàng tra cứu “FUD từ sự kiện sụp đổ của FTX” hay sự kiện đình đám của một Youtuber nổi tiếng Logan Paul với dự án CryptoZoo với những bê bối lừa đảo nhà đầu tư. Năm 2021, sự kiện FUD từ UST và dự án Blockchain đình đám tại thời điểm đó là Lunachain đã khiến cho thị trường trải qua một cơn sóng gió lớn và kéo sập toàn thị trường cho đến hiện tại.

5.2 Thị trường chứng khoán

Đối với thị trường chứng khoán thì FUD thường là những thông tin tiêu cực liên quan đến doanh nghiệp, các lãnh đạo chủ chốt của doanh nghiệp,... Gần đây nhất là hiệu ứng bán tháo cổ phiếu ngân hàng từ lỗi lo sợ về sự sụp đổ ngân hàng hàng loạt sau những sự kiện phá sản của ngân hàng Credit Suisse, Signature bank,...

Tuy nhiên, đó chỉ là sự yếu kém của một số ngân hàng nhưng đã ảnh hưởng đến cổ phiếu của toàn ngành ngân hàng từ những hiệu ứng tin tức và một số động thái “thêm mắm thêm muối” có chủ ý của một số quỹ đầu cơ, mặc dù cổ phiếu ngành ngân hàng luôn thuộc nhóm Blue chip trên thị trường. 

Sự điên rồ trên thị trường từ những hiệu ứng FUD tạo ra đã khiến cho nhà vật lý học vĩ đại của nhân loại đã phải thốt lên một câu nói nổi tiếng “Tôi có thể tính toán được sự chuyển động của các hành tinh, nhưng không thể tính toán được sự điên rồ của con người”.

Ngoài các thị trường tài chính phổ biến nêu trên, các thị trường tài chính khác như thị trường hàng hoá, thị trường forex,...cũng là các thị trường không ít lần đối mặt với các tin tức FUD.

Thông thường hội chứng FUD thường tác động đến những nhà đầu tư mới còn hạn chế về kinh nghiệm đầu tư, một số biểu hiện của FUD của nhà đầu tư như sau:

• Trạng thái tinh thần luôn thể hiện sự bất ổn, tâm lý không vững vàng: hoang mang, lo sợ, mâu thuẫn trong suy nghĩ với các tin tức bất lợi đang phủ sóng thị trường, thay đổi chiến lược liên tục, dẫn đến việc bán tháo tài sản nhằm vì những ám ảnh về rủi ro mất toàn bộ tài sản.

  
  

• Không có kế hoạch và chiến lược quản trị rủi ro khi giao dịch

  
  

• Nôn nóng trong quyết định giao dịch: tâm lý bất ổn của nhà đầu tư khiến cho nhà đầu tư dần mất kiểm soát, từ đó dẫn sự nôn nóng trong quyết định giao dịch.

  
  

• Không có thói quen xác thực lại nguồn thông tin và thường ít cập nhật thông tin thị trường.

  
  

Nhìn chung FUD là hội chứng tâm lý phổ biến diễn ra từ các nhà đầu tư thiếu kinh nghiệm và kiến thức thị trường. Do họ có hạn chế về tâm lý đầu tư, đánh giá thông tin thị trường và thường phải dựa vào thông tin cung cấp có chủ ý của các hội nhóm đầu tư hoặc KOL nổi tiếng trên thị trường mà thiếu đi sự đánh giá và kiểm chứng. 

Dưới đây, chúng tôi xin chia sẻ một số kinh nghiệm nhằm khắc phục cho các hạn chế này.

• Thường xuyên cập nhật nguồn thông tin, kiến thức tài chính từ các nguồn cung cấp đáng tin cậy như Reuter, WSJ, Bloomberg,... luôn xác thực và đánh giá mọi thông tin nhận được, đánh giá mức độ tin cậy, thông tin đã có trong lịch sử trước đó hay chưa? điều này giúp nhà đầu tư kiên định và giữ vững được tâm lý đầu tư.

  
  

• Lập kế hoạch đầu tư dài hạn, trung hạn và ngắn hạn: cần trình bày chi tiết các chiến lược đầu tư, mục tiêu lợi nhuận cũng như mức độ chịu đựng rủi ro của chính lược đó và thường xuyên đánh giá lại, điều này giúp nhà đầu tư có được sự nhất quán xuyên suốt trong quá trình đầu tư.

  
  

• Nhà đầu tư cần thiết lập hệ thống đầu tư và chiến lược đầu tư rõ ràng cho mình: Dài hạn, trung hạn hay ngắn hạn. Từ đó chuẩn bị các chiến lược đầu tư phù hợp với hệ thống đầu tư của mình, hạn chế giao dịch theo tin tức, sự kiện có tính thời điểm, chớp nhoáng, bởi các giao dịch đó thường có thể đổi chiều nhanh chóng.

Qua bài viết chia sẻ về FUD, chúng ta có thể hiểu FUD là hội chứng sợ hãi hoang mang của một bộ phận nhà đầu tư mới, thiếu kinh nghiệm và phụ thuộc vào tin tức mà chưa có được sự kiểm định rõ ràng. 

Chúng ta đã hiểu được những dấu hiệu nhận biết của FUD đến nhà đầu tư, nguyên nhân và cách vận hành của các tay to để tạo FUD, các phương án khắc phục hội chứng này. Rất mong độc giả có thể tìn được những phương pháp ứng phó phù hợp với thị trường với các giai đoạn FUD của thị trường, để có thể giữ vững được tâm lý và kiên định, nhất quán trong chiến lược đầu tư của mình.