Crypto là gì? Mọi điều cần biết về thị trường cryptocurrency

Trong thời đại số hóa ngày nay, crypto là một trong những khái niệm được đưa ra để định hình lại cách thức thanh toán và giao dịch trên toàn cầu. 

Thị trường crypto cũng đã đã trở thành một lĩnh vực đầy tiềm năng với nhiều cơ hội đầu tư và kinh doanh, nhưng cũng đồng thời gặp phải nhiều thách thức và rủi ro.

Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về Crypto là gì? Cách hoạt động và sự phát triển trong thị trường này thời gian qua để nhận định các cơ hội đầu tư khả thi của nó.

Crypto (Cryptocurrency) là thuật ngữ chỉ một loại tiền điện tử hay tiền ảo được thiết kế để sử dụng như một phương tiện thanh toán trực tuyến. Nó được mã hóa bằng cách sử dụng công nghệ blockchain để bảo mật và xác thực các giao dịch.

Thị trường tiền ảo (hay còn gọi là thị trường cryptocurrency) là một loại thị trường tài chính mới nổi, trong đó các đồng tiền ảo được sử dụng như một hình thức thanh toán hoặc phát triển hệ thống dự án blockchain.

Đặc điểm của thị trường crypto:

• Bảo mật: Các giao dịch với tiền điện tử được mã hóa bằng công nghệ blockchain, đảm bảo tính an toàn và bảo mật cho người dùng.

  
  

• Phi tập trung: Khác với tiền tệ truyền thống, các giao dịch tiền ảo của được thực hiện trực tiếp giữa người dùng với nhau, không có bên thứ ba nào can thiệp vào.

  
  

• Độc lập với chính phủ và ngân hàng trung ương: Crypto không phụ thuộc vào bất kỳ chính phủ hay ngân hàng trung ương nào. Việc quản lý tiền điện tử là hoàn toàn độc lập và được quyết định bởi đội ngũ phát hành và cộng đồng người dùng.

  
  

• Không có giới hạn địa lý: Vì thị trường tiền ảo hoạt động trực tuyến, người dùng có thể truy cập và sử dụng tiền ảo từ bất kỳ đâu trên thế giới.

  
  

• Tính biến động cao: Thị trường tiền ảo có tính chất rất biến động, giá cả của các đồng tiền ảo có thể thay đổi đáng kể trong thời gian ngắn. Điều này tạo ra cơ hội cho những nhà đầu tư có kinh nghiệm, nhưng cũng đồng nghĩa với rủi ro cao.

  
  

• Tốc độ giao dịch nhanh: Các giao dịch tiền điện tử được xử lý nhanh chóng tính xuyên quốc gia và tốc độ tính theo giây.

  
  

• Tiềm năng tạo giá trị: Tiền điện tử có khả năng tạo ra giá trị cho những người sở hữu bằng cách tham gia vào quá trình đào tạo, góp sức phát triển cộng đồng và đầu tư vào các dự án mới. Tuy nhiên trader cần phải tìm hiểu kỹ và lưu ý các rủi ro tiềm ẩn khi tham gia vào các dự án bockchain mới vì tỷ lệ thành công của các dự án mới khá thấp.  

Cụ thể hơn về phân loại thị trường Crypto sẽ được giới thiệu chi tiết trong phần tiếp theo của bài viết.

Thị trường tiền ảo có thể được phân loại theo nhiều cách khác nhau. Dưới đây là một số phân loại phổ biến:

#2.1 Theo loại tiền ảo: 

Thị trường tiền ảo được phân loại theo từng loại tiền điện tử cụ thể:

Ngoài ra, các coin và token còn có thể phân loại theo đặc điểm và ứng dụng, cụ thể:

#2.2 Theo cơ chế hoạt động: 

Thị trường tiền ảo có thể được phân loại theo cơ chế hoạt động của các đồng tiền ảo như Proof of Work (POW), Proof of Stake (POS) hoặc các cơ chế khác.

Crytocurrency có thể phát hành theo nhiều cách khác nhau, phụ thuộc và đội ngũ phát triển và giai đoạn dự án. Các hình thức tiêu biểu bao gồm: 

•  ICO (Initial Coin Offering): Đây là hình thức tài trợ cho các dự án mới bằng cách phát hành tiền ảo và bán cho nhà đầu tư. Các nhà đầu tư mua tiền ảo với hy vọng sẽ tăng giá trị trong tương lai khi dự án đạt được mục tiêu. Hình thức này cũng gặp nhiều tranh cãi vì nhiều dự án ICO không thành công hoặc là gian lận, dẫn đến những rủi ro cho các nhà đầu tư.

  
  

•  IEO (Initial Exchange Offering) là hình thức phát hành đồng tiền ảo ban đầu, tương tự như ICO, nhưng khác với ICO, IEO được tổ chức trên các sàn giao dịch tiền ảo. Điều này giúp cho dự án được chứng thực trước khi đưa ra công chúng, bởi vì các sàn giao dịch đóng vai trò như bảo vệ và xác thực dự án.

  
  

•  IDO (Initial DEX Offering) là hình thức mới nhất, đây là một loại IEO được thực hiện trên sàn giao dịch phi tập trung (DEX) thay vì trên sàn giao dịch trung tâm (CEX). Với IDO, dự án tiền ảo sẽ phát hành đồng tiền trên một sàn giao dịch phi tập trung, cung cấp cho nhà đầu tư một cách thức an toàn và minh bạch hơn.

  
  

• Phát hành tiền ảo thông qua khai thác mỏ (Mining): Hình thức này được sử dụng bởi các loại tiền ảo theo cơ chế PoW như Bitcoin, Litecoin. Người dùng sử dụng máy tính để giải quyết các bài toán số học phức tạp để tạo ra các khối mới của blockchain và nhận được đồng tiền ảo như phần thưởng.

  
  

• Phát hành tiền ảo thông qua Airdrop: Đây là hình thức tặng miễn phí đồng tiền ảo cho những người dùng đã đăng ký hoặc đáp ứng một số yêu cầu nhất định, chẳng hạn như theo dõi trang Twitter hoặc tham gia một cộng đồng của đồng tiền ảo.

Thị trường tiền ảo đã phát triển mạnh mẽ về mọi mặt như số lượng tiền ảo, quy mô thị trường, số lượng người sử dụng, vốn hoá, thanh khoản…trong những năm qua và được coi là một phần của cuộc cách mạng tài chính.

Số lượng tiền ảo: Sau khi Bitcoin ra đời vào năm 2009, hàng loạt các đồng tiền ảo khác đã được phát triển, bao gồm cả những đồng tiền ảo tập trung và phi tập trung.

Số lượng tiền ảo từ năm 2013 – tháng 2/2023 (Nguồn: Statista)

Vốn hoá và thanh khoản thị trường đều tăng mạnh, đặc biệt từ năm 2020 tới nay. Năm 2014, vốn hoá thị trường tiền ảo ~12 tỷ USD, nhưng đến năm 2021 đã có lúc tăng lên 2,8 nghìn tỷ USD. Do xu hướng giảm của toàn thị trường nên mức vốn hoá hiện quanh mức 1,1 nghìn tỷ USD với thanh khoản ~ 70 tỷ USD/24h. 

Số lượng người sử dụng hay tham gia thị trường tiền ảo cũng tăng lên nhanh chóng trong những năm qua, từ khoảng 5 triệu người năm 2016 lên 402 triệu người vào cuối năm 2022.

Số lượng người sử dụng tài sản kỹ thuật số trong các năm qua (Nguồn: Statista)

Thị trường crypto cũng đã phủ sóng toàn cầu và ngày càng nhiều tổ chức tài chính và nhãn hàng chấp nhận tiền ảo làm phương tiện thanh toán.

Thống kê số lượng người sở hữu tiền ảo trên thế giới năm 2023 (Nguồn: Triple-A)

Hiệu suất các coin chính trong thị trường có mức tăng ấn tượng trong các năm qua, đặc biệt là Bitcoin và Ethereum. BTC tăng từ 0,08 USD vào năm 2010 lên mức đỉnh lịch sử 68.789,63 USD năm 2021 và hiện tại giao dịch ở mức ~28.000 USD. ETH tăng từ mức 1,0 USD năm 2015 lên mức đỉnh lịch sử 4.891 USD năm 2021 và hiện tại giao dịch ở mức 1.778 USD. 

Từ đầu năm 2023 đến nay, các coin chính cũng có mức tăng mạnh sau năm 2022 ảm đảm. 

Hiệu suất các coin chính năm 2023 (Nguồn: Tradingview)

Qua các thống kê trên đây có thể thấy được sự tăng trưởng mạnh mẽ của thị trường tiền ảo trong các năm qua. Kể từ khi được biết đến từ năm 2008 tới nay, thị trường tiền ảo cũng đã trải qua nhiều sự kiện lớn tác động đến sự phát triển của nó cũng như thế giới tài chính. Chi tiết các sự kiện sẽ được giới thiệu trong phần tiếp theo của bài viết.

Để hiểu rõ hơn về thị trường crypto, chúng ta sẽ điểm lại những những sự kiện lớn đã diễn ra trong thời gian phát triển của nó, bao gồm:

• Ra đời của Bitcoin: Bitcoin được tạo ra vào năm 2009 và đã trở thành tiền điện tử đầu tiên và phổ biến nhất trên thế giới.

  
  

• Sự sụp đổ của Mt. Gox: Mt. Gox là một sàn giao dịch Bitcoin lớn nhất thế giới trước khi bị hack và phá sản vào năm 2014, khiến nhiều nhà đầu tư mất hàng trăm triệu đô la.

  
  

• Thị trường tăng giá 2017: Trong năm 2017, giá của Bitcoin và nhiều loại tiền điện tử khác đã tăng vọt, trong đó Bitcoin tăng lên 20.000 USD.

  
  

• 2/2021: Elon Musk và công ty Tesla đã thông báo rằng họ đã đầu tư 1,5 tỷ đô la Mỹ vào Bitcoin. Đây là một tin tức đáng chú ý vì Elon Musk là một trong những nhân vật có ảnh hưởng lớn nhất đến thị trường crypto.

  
  

• 9/2021: Quốc gia đầu tiên, El Salvador, hợp pháp hoá Bitcoin làm phương tiện thanh toán.

  
  

• 5/2022: Dự án stablecoin Terra-Luna sụp đổ, khiến nhà đầu tư mất khoảng 42 tỷ USD (thống kê từ hãng Elliptic)

  
  

• Năm 2021: Sự phát triển của NFTs đã mở ra nhiều cơ hội mới cho thị trường tiền ảo, đặc biệt các dự án game NFT.

  
  

• Năm 2021 cũng chứng kiến sự tăng trưởng của DeFi: DeFi là một phần mở rộng của thị trường tiền ảo, cung cấp các dịch vụ tài chính phi tập trung như cho vay và vay mượn. Sự phát triển của DeFi có thể thúc đẩy sự phát triển của thị trường tiền ảo nói chung.

  
  

• Năm 2021 thị trường crypto cũng bị nhiều quốc gia thắt chặt quy định liên quan, đặc biệt là Trung Quốc đã cấm giao dịch tiền ảo gây ảnh hưởng lớn đến thị trường. 

  
  

• 9/2022: Ethereum, đồng crypto lớn thứ #2 thế giới, chuyển đổi sang Proof of Stake, kết thúc quá trình mining. Điều này được cho là sẽ giúp giảm thiểu khí thải carbon và tăng tính bảo mật của mạng Ethereum.

  
  

• 11/2022: Sàn giao dịch tiền ảo lớn thứ #3 thế giới FTX phá sản. 

Thị trường tiền ảo là một thị trường đầy biến động và phức tạp, bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố khác nhau. Dưới đây là một số yếu tố ảnh hưởng đến thị trường tiền ảo:

- Tin tức và sự kiện: Những thông tin và sự kiện liên quan đến thị trường tiền ảo, chẳng hạn như các sự kiện lớn của công ty hoặc quyết định của các quan chức chính phủ, có thể gây ảnh hưởng lớn đến giá trị của các đồng tiền ảo.

- Quy định và pháp lý: Những quy định và chính sách mới của các cơ quan quản lý hoặc chính phủ về thị trường tiền ảo có thể ảnh hưởng đến hoạt động và giá trị của các đồng tiền ảo.

- Tâm lý thị trường: Tâm lý của nhà đầu tư và người tiêu dùng, bao gồm cả sự lo lắng hoặc lạc quan về tương lai của thị trường tiền ảo, cũng có thể ảnh hưởng đến giá trị của các đồng tiền ảo.

- Sự thay đổi đối với quan điểm về tiền tệ: Sự thay đổi trong quan điểm của nhà đầu tư và người tiêu dùng về tiền tệ truyền thống và tiền ảo có thể ảnh hưởng đến giá trị của các đồng tiền ảo.

- Sự cạnh tranh giữa các đồng tiền ảo: Các đồng tiền ảo cạnh tranh với nhau trong việc thu hút sự quan tâm của nhà đầu tư và người dùng, điều này có thể ảnh hưởng đến giá trị của mỗi đồng tiền ảo cụ thể.

- Năng lượng và chi phí khai thác: Đối với các đồng tiền sử dụng cơ chế khai thác, năng lượng và chi phí khai thác có thể ảnh hưởng đến giá trị của các đồng tiền đó.

- Kỹ thuật blockchain: Các công nghệ blockchain phát triển mới và cải tiến có thể ảnh hưởng đến giá trị của các đồng tiền sử dụng công nghệ này.

- Thị trường chứng khoán và tài sản truyền thống: Những biến động trên thị trường chứng khoán và các loại tài sản khác, chẳng hạn như vàng hoặc dầu, cũng có thể ảnh hưởng đến thị trường tiền ảo.

Tất cả những yếu tố này có thể ảnh hưởng đến giá trị và sự phát triển của thị trường tiền ảo, và việc hiểu rõ các yếu tố này có thể giúp các nhà đầu tư và người tiêu dùng đưa ra quyết định đầu tư thông minh và hiệu quả hơn.

#7.1 Crypto có phải là một chiêu trò lừa đảo?

Crypto là một loại tài sản kỹ thuật số được mã hóa để đảm bảo tính an toàn và bảo mật. Chúng được sử dụng như một phương tiện thanh toán, tương tự như tiền tệ truyền thống, nhưng được sử dụng trên mạng internet.

Các chiêu trò lừa đảo thường đến từ những người tham gia thị trường như việc tạo ra sàn giao dịch giả, ví điện tử giả, kinh doanh đa cấp (Ponzi), tin tặc (phishing) để lừa thông tin cá nhân người dùng…  Vì vậy, trader cần phải cảnh giác với các lời mời chào tham gia thị trường từ các cá nhân hoặc tổ chức không có thông tin rõ ràng. 

#7.2 Hình thức đầu tư cryptocurrency nào là phổ biến?

02 hình thức đầu tư crypto phổ biến nhất với số lượng người tham gia lớn nhất hiện nay là mua bán crypto cơ sở và phái sinh (CFDs hoặc tương lai). Ngoài ra, còn các hình thức khác như mining, staking… 

#7.3 Crypto có thể lưu trữ ở đâu?

Crypto có thể được lưu trữ trong các ví (wallet) tiền điện tử bao gồm: ví cứng (Trezor, Ledger và KeepKey), ví phần mềm như ví trên cách sàn giao dịch (Binance wallet, Coinbase Wallet..), ví ứng dụng cho desktop & thiết bị di động như MetaMask, Trust wallet…

#7.4 Đầu tư crypto có hợp pháp tại Việt Nam?

Hiện tại, việc đầu tư tiền điện tử (crypto) vẫn chưa được chính thức pháp luật tại Việt Nam. Tuy nhiên, cũng không có quy định rõ ràng cấm đầu tư vào tiền điện tử.

#7.5 Đồng crypto có thể chuyển đổi sang tiền mặt không? 

Có, đồng tiền điện tử (crypto) có thể chuyển đổi sang tiền mặt thông qua các sàn giao dịch bằng hình thức P2P hoặc các hình thức mua bán trực tiếp bằng tiền mặt.