Sự khác biệt giữa cổ phiếu và trái phiếu là gì? Có thể chuyển đổi trái phiếu thành cổ phiếu hay không?

Có lẽ đối với hầu hết nhà đầu tư Việt Nam, khi nhắc đến chứng khoán (Securities), bạn sẽ nghĩ ngay đến cổ phiếu (Stocks). Kể cả rất nhiều sinh viên ngành tài chính cũng hay bỏ qua một công cụ hay một chứng khoán khác, đó là trái phiếu (Bonds). Khi lướt qua tin tức chứng khoán, đa phần cũng đều xoay quanh cổ phiếu và rất ít đề cập đến trái phiếu. Thậm chí, hai sàn giao dịch chứng khoán HOSE và HNX đều sử dụng thuật ngữ Stock Exchange thay cho Securities.

Như vậy cổ phiếu và trái phiếu khác nhau ra sao? Trái phiếu có thể chuyển thành cổ phiếu không? Nên đầu tư vào trái phiếu hay cổ phiếu?

Hãy cùng tìm hiểu đề tài này qua bài viết dưới đây nhé!

☆ Cổ phiếu (Stocks), được xem như vốn góp, nó là một chứng nhận quyền sở hữu đối với một phần của công ty cổ phần. Nhà đầu tư có thể mua cổ phiếu phát hành lần đầu hoặc mua bán các cổ phiếu đang lưu hành. Khi đầu tư và nắm giữ các cổ phiếu của một công ty, bạn sở hữu một phần bằng với tỷ lệ cổ phiếu mà bạn đang có. 

Có hai loại cổ phiếu chính đó là cổ phiếu phổ thông và cổ phiếu ưu đãi. Trong bài viết này, khi so sánh với trái phiếu bài viết sẽ tập trung vào cổ phiếu phổ thông.

☆ Trái phiếu (Bonds), được xem là đại diện hay bằng chứng cho một khoản nợ của doanh nghiệp phát hành. Tức là, nếu bạn sở hữu trái phiếu của công ty, thì bạn là chủ nợ của công ty đó.

Theo sát hơn 400 thị trường tài chính trên sàn Mitrade

Dựa trên khái niệm này, điểm khác biệt đầu tiên của hai chứng khoán này, đó là cổ phiếu tượng trưng cho sự góp vốn, trong khi trái phiếu chứng nhận một khoản cho vay. Nếu như công ty quan tâm đến chi phí huy động vốn và sự chi phối quyền điều hành, thì bạn ở góc nhìn là một nhà đầu tư, bạn sẽ cân nhắc yếu tố nào? Đó là rủi ro và lợi nhuận từ khoản đầu tư. Trong phần dưới đây, chúng ta sẽ bàn về điểm khác nhau giữa trái phiếu và cổ phiếu dựa trên hai khía cạnh trên. Bỏ tiền vào các tài sản này lợi ích là gì và phải chấp nhận những rủi ro nào?

Đầu tiên, hãy cùng xem xét về lợi ích. 

Đầu tư và nắm giữa cổ phiếu, bạn có thể được chia cổ tức và có thể tác động đến hoạt động điều hành, quản trị công ty thông qua quyền biểu quyết. Tuy nhiên, công ty có quyền chia hoặc không chia cổ tức trong một kỳ kinh doanh. Hơn nữa, cổ tức bằng tiền được quy đổi theo mệnh giá của cổ phiếu chứ không phải được tính toán theo giá mua của cổ phiếu hoặc giá trị hiện tại của nó.

Ví dụ: bạn mua cổ phiếu của CTCP Sữa Việt Nam (VNM) giá 73.000đ, công ty quyết định chi trả cổ tức là 15% dưới dạng tiền mặt, nếu mệnh giá 10.000đ thì số tiền cổ tức nhận được từ một cổ phiếu là 1.500 đ (15%*10000), chứ không phải là 10.950 (15%*73.000). Con số này có thể cho thấy, cổ tức không phải là nguồn lợi chính cho nhà đầu tư cổ phiếu khi họ mua và nắm giữ những cổ phiếu được giao dịch với giá lớn hơn nhiều so với mệnh giá.

Về khả năng can thiệp vào hoạt động của doanh nghiệp, tỷ trọng cổ phần càng lớn thì quyền lực tác động đến hoạt động của công ty càng lớn. Lợi ích này không lớn đối với đa số nhà đầu tư thiểu số, nhưng nó cũng là một lợi ích mà chủ sở trái phiếu không có dù số tiền đầu tư có thể lớn hơn.

Nh thế, đa phần khi lựa chọn cổ phiếu vào danh mục đầu tư, thu nhập tăng thêm của nhà đầu tư sẽ tạo ra từ nguồn nào? Câu trả lời là lợi nhuận từ sự thay đổi giá của cổ phiếu đó. Có nghĩa là khoản đầu tư sẽ tạo được giá trị tăng thêm, hay nói cách khác bạn sẽ kiếm được tiền, khi giá bán ra của cổ phiếu cao hơn giá mua cổ phiếu đó. 

Trở lại với ví dụ về cổ VNM, giả sử vào tháng 5/2022 tôi mua cổ phiếu VNM với giá 63.000đ, và bán lại vào 12/2022 với giá 80.000đ. Số tiền lời trên một cổ phiếu (chưa tính thuế và phí giao dịch) sẽ là 17.000đ (một con số rất lớn so với 15% cổ tức bằng tiền mặt).

Bàn về trái phiếu, người mua và nắm giữ chứng khoán này, đồng nghĩa là người cho vay, và sẽ nhận lãi suất từ doanh nghiệp phát hành. Điểm khác biệt rõ nét chính là doanh nghiệp có nghĩa vụ chi trả khoản nợ vay (bao gồm mệnh giá trái phiếu và lãi suất theo thỏa thuận ban đầu) cho trái chủ, ngược lại công ty có quyền chia hoặc không chia cổ tức. 

Thế câu hỏi đặt ra, có lợi nhuận từ đầu cơ giá trị khi bạn mua trái phiếu hay không? Thông thường, khoản lợi nhuận này tương đương với lợi nhuận từ khoản lãi nhận được khi giữ trái phiếu cho đến thời điểm đáo hạn. Vì thế, phần lợi nhuận từ trái phiếu được đánh giá là ổn định dựa trên lãi suất và giá mua ban đầu.

Minh họa với số liệu thực tế

Để thấy rõ hơn sự khác nhau về mức lợi nhuận và sự tăng giá trị vốn đầu tư của hai chứng khoán trên, bạn có thể tham khảo biểu đồ bên dưới. Biểu đồ này được vẽ trên số liệu về lợi nhuận từ S&P 500 bao gồm cổ tức được chia và trái phiếu doanh nghiệp hạng Baa, từ năm 1928 đến 2022. 

Xét về xu hướng, hình dáng của biểu đồ đường và biểu đồ cột cho thấy sự biến đổi về lợi nhuận từ hai tài sản này tương đối giống nhau. Tuy nhiên, các con số trên trục tung của biểu đồ cho thấy sự thu nhập từ khoản đầu tư vào cổ phiếu có thể cao gấp nhiều lần khoản đầu tư tương đương vào trái phiếu doanh nghiệp hạng Baa. 

Nguồn số liệu: thu thập bởi Aswath Damodaran, cập nhật ngày 1/1/2023

Rủi ro của cổ phiếu và trái phiếu 

Qua các lập luận trên, có người khuyên là đầu tư vào trái phiếu an toàn hơn là đầu tư vào cổ phiếu, lời khuyên này hợp lý không? Và cũng có người cho rằng đầu tư vào cổ phiếu thì lợi nhuận cao hơn đầu tư vào trái phiếu, khẳng định này đúng hay sai? Hãy xem khía cạnh thứ hai, rủi ro của cổ phiếu và trái phiếu.

Như đề cập, lợi nhuận từ cổ phiếu chủ yếu phụ thuôc vào biến động giá của cổ phiếu và lợi nhuận của trái phiếu là từ lãi suất được chi trả. Vậy yếu tố tác động đến biến động giá cổ phiếu sẽ là rủi ro cho nhà đầu tư cổ phiếu và yếu tố ảnh hưởng đến khả năng chi trả của doanh nghiệp sẽ là rủi ro cho nhà đầu tư trái phiếu. 

Trong đó, biến động giá cổ phiếu phụ thuộc vào kỳ vọng của nhà đầu tư dựa trên điều kiện kinh tế vĩ mô, hoạt động của công ty, giao dịch nội bộ, đầu cơ và các tin tức liên quan khác. Chính vì thế, việc quản lý đầu tư cổ phiếu sẽ phức tạp, đòi hỏi nhiều năng lực tính toán và phán đoán hơn so với đầu tư trái phiếu.

Ngoài ra, một điểm khác biệt về pháp lý mà bạn cần quan tâm, là trái chủ được ưu tiên chi trả trước các cổ đông, trong tình huống công ty xếp vào kiệt quệ tài chính hay tiến hành phá sản.

Những điểm khác nhau giữa trái phiếu và cổ phiếu có thể được tổng hợp trong bảng biểu sau:

Bảng 1. So sánh cổ phiếu và trái phiếu

Để giải đáp thắc mắc trên, trong phần này bài viết sẽ tiếp tục giới thiệu về trái phiếu chuyển đổi.

Khái niệm về trái phiếu chuyển đổi

Trái phiếu chuyển đổi (Convertible Bond) là một loại chứng khoán có tính chất như chứng khoán nợ (trái phiếu), thêm vào đó người sở hữu nó được cho phép chuyển đổi thành chứng khoán vốn (cổ phiếu) của công ty phát hành vào thời gian đã được xác định khi công ty chào bán. Như thế, giống như trái phiếu thường, công cụ này là được trả lãi và hoàn lại giá trị bằng mệnh giá trái phiếu nếu nắm giữ đến ngày đáo hạn. Đồng thời, nhà đầu tư có thêm quyền được lựa chọn trở thành cổ đông công ty này, nếu thực hiện quyền chuyển đổi trong thời gian đã thông báo.

Khác biệt của trái phiếu chuyển đổi và trái phiếu thường

Dựa trên khái niệm này, bạn dễ thấy rằng quyền chuyển đổi sang cổ phiếu là điểm khác của trái phiếu chuyển đổi so với trái phiếu thường. Đổi lại, trái phiếu thường sẽ được nhận lãi suất cao hơn so với trái phiếu chuyển đổi. Quan trọng hơn, ngoài bị tác động bởi thay đổi lãi suất thị trường, giá trị của chứng khoán này rất nhạy cảm với kỳ vọng vào tăng trưởng của công ty và giá cổ phiếu của công ty.

Mở Tài Khoản Demo Mở Tài Khoản Thật 

•  Ưu điểm

Nổi bật nhất, chứng khoán này cho phép nhà đầu tư có cơ hội sở hữu cổ phiếu trong tương lai mà không cần phải mua cổ phiếu ngay ban đầu. Đặc biệt là, nhà đầu có quyền chứ không có nghĩa vụ phải chuyển đổi tài sản này sang cổ phiếu. Từ đó, nhà đầu tư có điều kiện cân nhắc các lựa chọn đầu tư một cách linh hoạt và phù hợp với điều kiện thị trường. Nhờ vậy, sở hữu trái phiếu chuyển đổi làm giảm mức rủi ro so với mua cổ phiếu một cách trực tiếp, đặc biệt trong tình huống doanh nghiệp kiệt quệ tài chính hay phá sản. 

•  Nhược điểm

Ngược lại, chứng khoán này có các yếu điểm nhất định. Nhược điểm thứ nhất đó là trái phiếu thường được trả lãi suất cao hơn so với trái phiếu chuyển đổi do quyền lợi được tích hợp thêm của nó. 

Bên cạnh đó, cần lưu ý người đầu tư vào trái phiếu chuyển đổi đối diện với rủi ro khi giá cổ phiếu của công ty phát hành biến động trái với kỳ vọng, sụt giảm mạnh, giá trị của khoản đầu tư cũng sẽ giảm. Thêm vào đó, nếu công ty không tăng trưởng đúng như dự kiến và theo chiều hướng tiêu cực, trái phiếu này sẽ mất giá và tính thanh khoản của chứng khoán này cũng sẽ giảm .

Một ví dụ về trái phiếu chuyển đổi do Novaland (mã chứng khoán NVL) phát hành. Cụ thể là, công ty bán ra 300 triệu USD trái phiếu chuyển đổi, mệnh giá là 200.000 USD, lãi suất cố định 5.25%/năm, trong năm 2021 và đáo hạn năm 2026. Số trái phiếu có quyền đổi sang cổ phiếu, với tỷ lệ chuyển đổi là 54.145 cổ phiếu cho mỗi trái phiếu nắm giữ với giá 85.000đ/cổ phiếu, ngày thực hiện là ngày 22/11/2022. 

Nếu nhà đầu tư không thực hiện quyền chuyển đổi và giữ trái phiếu đến lúc đáo hạn, nhà đầu tư sẽ được trả 200.000 USD cộng với 52.500 USD lãi suất. Tuy nhiên, giá cổ phiếu Novaland thời điểm này giảm còn 23.600đ/cổ phiếu. Như vậy 54.145 cổ phần có giá khoảng 1/4 giá trị của trái phiếu ban đầu. Dễ thấy, việc chuyển đổi thời điểm đó sẽ không có lợi cho người sở hữu trái phiếu này.

Trong phần này, chúng ta hãy đến với câu hỏi cuối cùng “Nên đầu tư vào cổ phiếu hay trái phiếu?”.

Có lẽ với những lập luận và phân tích trên, câu trả lời cho câu hỏi này đã dần sáng tỏ. Bạn cũng nhận ra một điều tất yếu, đó chính là cần đặt câu hỏi này trong ngữ cảnh nào, tình hình hiện tại và các dự báo về kinh tế tài chính ra sao, bao gồm cả các yếu tố kinh tế chính trị trên thế giới. Đồng thời không thể bỏ qua đặc điểm của chủ thể đầu tư bao gồm lợi nhuận kỳ vọng và khẩu vị rủi ro (mức độ chấp nhận rủi ro). 

Chẳng hạn, việc đầu tư trái phiếu chuyển đổi hay đầu tư trực tiếp vào cổ phiếu còn phụ thuộc vào quan điểm đầu tư của từng nhà đầu tư, thực trạng cụ thể của thị trường, cũng như những kỳ vọng vào sự phát triển trong tương lai. Tuy nhiên, nếu nhà đầu tư có thuộc tuýp rất ngại rủi ro (khả năng chấp nhận rủi ro thấp) và xu hướng thị trường vẫn chưa rõ ràng, nhiều yếu tố không chắc chắn, thì trái phiếu chuyển đổi có thể là một lựa chọn phù hợp giúp nhà đầu hạn chế nguy cơ thua lỗ cho tình huống doanh nghiệp thất bại. 

Tóm lại, cổ phiếu và trái phiếu đều là hai chứng khoán cơ sở trên thị trường tài chính. Hai loại công cụ này có những khác biệt rõ nét về lợi nhuận cũng như rủi ro liên quan. 

Cổ phiếu là chứng khoán vốn biểu thị cho việc góp vốn vào một công ty. Nhà đầu tư sở hữu cổ phiếu sẽ trở thành chủ sở hữu của công ty, được chia lợi nhuận và có quyền biểu quyết, có thể can thiệp vào hoạt động quản trị. Giá cổ phiếu sẽ thay đổi, chịu ảnh hưởng bởi hoạt động kinh daonh của công ty, thị trường chứng khoán, và nhiều yếu tố khác. Đầu tư cổ phiếu đem đến cơ hội có được lợi nhuận cao, đánh đổi là việc phải gánh chịu rủi ro cao. Hệ quả là, quản lý danh mục đầu tư sẽ phức tạp và tốn kém hơn.

Trái phiếu là biểu thị một khoản nợ mà người mua trái phiếu cấp cho công ty phát hành vay. Người mua trái phiếu sẽ nhận lại khoản vay ban đầu cộng với lãi suất của trái phiếu. Giá trị của chứng khoán này bị tác động bởi lãi suất thị trường, nhưng so với cổ phiếu, đây là loại chứng khoán có rủi ro thấp. Trái phiếu đem về thu nhập cố định và giữ nguyên giá trị vốn đầu tư. Sở hữu trái phiếu không đem lại quyền biểu quyết như cổ đông nhưng đổi lại, khi công ty phá sản nhà đầu tư trái phiếu sẽ có quyền được chi trả trước cổ đông.

Một chứng khoán mang tính kết nối giữa hai tài sản trên là trái phiếu chuyển đổi. Nó là một loại trái phiếu, đồng thời cho phép người sở hữu có thể chuyển đổi chúng sang cổ phiếu của doanh nghiệp. Trong đó, ngoài lãi suất được chi trả, thời điểm chuyển đổi và tỷ lệ chuyển đổi được quy định cụ thể. Trái phiếu chuyển đổi sẽ nhận một lãi suất thấp hơn so với chứng khoán nợ đơn thuần vì người mua trái phiếu chuyển đổi có thêm cơ hội tìm kiếm lợi nhuận tốt hơn từ quyền chuyển đổi.

Và bây giờ, sẽ đến lượt bạn, hãy trả lời xem bạn mong muốn lợi nhuận mục tiêu bao nhiêu, khẩu vị rủi ro của bạn ra sao? Trái phiếu, trái phiếu chuyển đổi hay cổ phiếu sẽ phù hợp với chiến lược của bạn? 

Giao dịch chỉ số chứng khoán với Mitrade ngay bây giờ,
nhận thưởng 100 USD cho người dùng mới>>

•   Cổ phiếu ưu đãi là gì? Cần lưu ý gì khi đầu tư cổ phiếu ưu đãi?
  

•   Cổ phiếu blue chip là gì? Danh sách cổ phiếu bluechip Việt Nam và trên thế giới năm 2023

•   Đầu tư trái phiếu là gì? Hướng dẫn cách mua trái phiếu tại Việt Nam

•   Penny là gì? 10 các cổ phiếu penny tiềm năng và tốt nhất 2023
  

•   Quỹ ETF là gì? Năm 2023 có nên đầu tư quỹ ETF? So sánh Mutual fund, quỹ ETF và CFD

•   Trái phiếu ngân hàng là gì? Các ngân hàng phát hành trái phiếu hấp dẫn